HRUAITU ROPI
‘Hruaitupawl ih Hruaitu’ dinhmun ih a kaiso theitu khi hruaitu ropi cu a si. Hruaitupawl ih Hruaitu si thei ding in a tlangpithu ih a ttul ttheu mi pathum a um. Pakhatnak, mai’ pawlkom hlawhtling thei ding in mithiam mitling an ttul ti a theih a ttul. Pahnihnak, amah khal mithiam mitling a si ding. Pathumnak, mah le mah kha hmuntin ih mithiam mitling a si thei thluh lo thu, thiam thluh khal a ttul lo thu a thei ding.Pawlkom sungtelpawl cu pawlkom an si cih. Pawlkom cu pawlkom sungtelpawl thawi’ din mi a si ruangah sungtelpawl ih thiamtlinnak (quality) cu pawlkom ih thiamtlinnak a si cih. Sungtelpawl ih thiamtlinnak a niam cun pawlkom ih thiamtlinnak a niam ding a si mai. Cumi a theifiangtu hruaitu cun mithiam mitling pawl a ngaina. Amah ih hoha cia mi pawl ih thiamtlinnak khal tthangso vivo ding in a zuam ringring. An neih cia mi thiamtlinnak ziangtivek ih thuam tthat bet a ttul, an neih lo mi thiamtlinnak ziangtivek ih silhkhah a ttul timi kha a ruat ringring. Cutin pawlkawm sungah thiamtlinnak sawmsohnak cu nitin ih ttuan ding mi ttuanvo, nitin nunphung ah a hung cang. Cumi ihsin tui’ ttuan rero mi hnattuan kha tu hnak ih ttha sinsin ding in, a tthatdan a bang aw a si le ttuancaan mal sawn ih ttheh thei ding in, tuah thei lo mi kha tuah thei ding ih zuamnak nei ding in tivek ruat-vivo-nak a ra suak ding.
Pawlkom a tum vivo rual in hruaitupawl khal in hruaitu lungput an
neih sinsin a ttul. Minung tin in ni khat ah nazi 24 lawng kan ngah
ruangah hmun tintian ah a cip a ciar ih zoh theih a si lo. A cipciar
tiang ih tel tum cun a thupi mi pawl ttuan hrelh cang a tam. Hnattuan
tthenkhat kha mah vek ih tuahttuan theitu ding pawl ap ta in mah tel lo
ih ti theih a si lo mi hnattuanpawl kha ngaihven sawn ding a si.
Amah kha mithiam mitling a si mi hruaitu cun mithiam mitlingpawl a ngainat rual in, a dung ih minungpawl in an rak lan (hleih) ding a phang lo. An ra tthansoh vivo a si hman ah amah khal a rak tthansoh vivo ruangah an man thei lo ding ti a theih ruang khal ah a si. Curuangah a pawlkom sungah mithiam mitling pawl a telh ih, mithiam mitling pawl khui ah an um ti khal a ngaihven ringring.
Hruaitu tlamtling lo, mithiam si lo cun thiam hnai lo ih thiam-aw-tertu a si vek in thiamnak a langter theitupawl cu a hupphurh. Mi cal lang deuh, milar deuh cu a ttih. Cutikah a kuthnuai ih mithiam mitling pawl cu ziangtizawng in si maw nam thup, a kelkawm ih ther tang a tum ttheu. Hruaitu in pawlkom sung ih mithiam mitling pawl ral vek ih a ruah ahcun mithiam mitling hrangah hmakhua a pit. Ka thiam ka tlin a si ahcun harsatnak ka tong ding ti an theih hnu cun thiam sinsin khal an tum nawn lo. An hruaitui’ duh dandan ih um a tthabik, thuplak deuh ih um a oohasawn tiah an ruat. Cutivek ih um nualnal thei lo pawl an si lala le’n, pawlkom ihsin an suak men.
Hruaitu in mithiam mitling a ttih ahcun cui’ pawlkom cu a tlunlam ihsi khuh tarh mi thingkung vek a si. A khuhtu cu hruaitu kha a si. Thingkung pakhat a hung tthang vivo. A khuhtu a hun dai tiang cu tthate’n a tthang thei. Asinan a khuhtu a hun tawt tikah tthandan cu tlunlam a pan vivo thei nawn lo. A thlen san theinak bik cu amah khuhtu ih hnuai ciah lawng kha a si. Curuangah cuvek thingkungpawl umnak hmun cu ram ttha ah a suak thei lo. Pawlkom dinhmun khal ah hruaitu in mithiam mitling palbet lam a tum sawn ahcun pawlkom tthangso a suak thei hrimhrim lo.
Hmun tintian ah ka thiam thluh thei lo, ti theihnak khal hi hruaitu ropi pawl hrang ih thlun ding lamzin ttha a si. Tthimnak ah US Ramhotu Ronald Reagan cu zuknung khawvel ih a cangvaih lai ah zuknung ttawnttai deuh pawl lawng ih tel ban fang a si ih, tlawng khal a kai sang fawn lo. Ruahnak petu ih a hman mi pawl cu anmai’ hruang cio ih mithiam mitling taktak hlir, leitlun ih a ‘bik’ level hlir an si ruangah anmai’ zawn cio ahcun Reagan hnak in an thiam sawn ti cu mitin theih thluh a si.
Asinan Reagan hrang ah cui’ thiamtlinnak hruang pawl cu annihpawl hnak ih thiam sawn a ttul lo. Cui’ mithiampawl anih hnak ih an thiam ruangah khawruah har khal a ttul lo. Anih ih ttuan ding mi cu cui’ mithiampawl hna an ttuan theinak ding tawlrel sak, an pek mi ruahnakpawl talhton khawm in rampi hrang ih a remcan le remcan lo cekfel ding lawng a si. Cutivek ih a ti thiam ruangah US Ramhotu khal ah vei hnih hril nawn a si ih, amai’ san lai ih US doral turu zet Soviet Ramdingkhawm (Union) tlutertu ti tiang in a hmin a thang.
Mai thiam-lo-nak zawn sinsin ah mithiam mitling ttuanvo pek a ttul sinsin. A cang thei a si ahcun leitlun ih a thiamtlingbik hman kha kawh ding a si. Cui mithiam mitling a ra thlen ruangah hruaitu ih tohkham a hnin cuang lo ding. Pawlkom a hlawhtlin theinak ding ah le tohkham a tum sinsin theinak ding ah cui’ mithiam mitling cun a tuahsak sawn ding.
US Ramhotu lak ih ropibik pakhat Abraham Lincoln khal hi Hruaitupawl ih Hruaitu pakhat a si. Ramhotu ih hriltlin a si tikah amah hnak ih thiamtling sawn, amah hnak ih hminthang sawn minungpawl (a tthenkhat phei cu amah rak dokalhtu, amah rak zuamtu) kha cozah sungah a telh hai. Mi tampi cun Abraham Lincoln cu amah le mah hri hlimval in a awk aw, amah le mah lar thei lo ding in a tuah aw tiah an ruat lawk. Asinan cui’mithiam cuangmuar pawl ih bomnak thawn US sanphung (history) ih caan harsabik pawl cu hlawhtlingte’n a paltlang thei sawn. Amai’ zuamral a rak si dah tu mithiam cuangmuarpawl hman in Abraham Lincoln cu an ngaisang vivo ih amai’ hrang ih mirinum ah an cang thluh sal.
Tuini khal ah US Ramhotu Obama le Hillary Clinton khi hmuh olsambik Hruaitupawl ih Hruaitu an si. 2008 Ramhotu Hrilnak an thok hlan ahcun Obama cu a theitu an tam lo. Asinan US Ramhotu ttum hnih rak ttuan dah Bill Clinton ih nupi Hillary Clinton cu Innpi Var (White House) ah kum riat sung a rak ceng dah tu a si lawng si lo in, amai’ tlinnak liolio in Senate Tlangsuakbu palai (Senator) ih hriltlin mi a si ruangah milar a si cia. Leitlunhuap ramkhel (politics) umtudan, rampi ukawkdan tivek khal a sungthu tiang rak thei cia a si. Asinan hrilawknak ah Obama in a neh.
Obama khal in vawt sawm lai (Pu No Than Kap ih ttongkam cun ‘pawl sawm’ lai) ih nasatei’ a rak do mi Hillary Clinton cu US ih hnattuan thupibik pakhat kaitu, Rampi Sungttuan (Secreatary of State) asilole Ramleng Tlangbawi (Foreign Minister) ah a ret mai. Hillary Clinton cu amah khal mithiam mitling a si cia lawng si lo in, a pasal Bill Clinton ttha zet ih rak somdawl theitu, leitlun ram tampi ih ramhotupawl thawi’ nel aw cia tu a si ruangah Obama cun bulpak thinlung ret ttha in, rampi (ngaingai ahcun amai’ hrang lala) hrang ih a ttul mi taktak kha a ttuanter. Curuangah hlawhtlinnak khal tampi an ngah phah a si.
Ref: Hruaitu Ropi by Zay Ya Thu (The Voice Weekly, Jan. 28-Feb.3, 2013)
Amah kha mithiam mitling a si mi hruaitu cun mithiam mitlingpawl a ngainat rual in, a dung ih minungpawl in an rak lan (hleih) ding a phang lo. An ra tthansoh vivo a si hman ah amah khal a rak tthansoh vivo ruangah an man thei lo ding ti a theih ruang khal ah a si. Curuangah a pawlkom sungah mithiam mitling pawl a telh ih, mithiam mitling pawl khui ah an um ti khal a ngaihven ringring.
Hruaitu tlamtling lo, mithiam si lo cun thiam hnai lo ih thiam-aw-tertu a si vek in thiamnak a langter theitupawl cu a hupphurh. Mi cal lang deuh, milar deuh cu a ttih. Cutikah a kuthnuai ih mithiam mitling pawl cu ziangtizawng in si maw nam thup, a kelkawm ih ther tang a tum ttheu. Hruaitu in pawlkom sung ih mithiam mitling pawl ral vek ih a ruah ahcun mithiam mitling hrangah hmakhua a pit. Ka thiam ka tlin a si ahcun harsatnak ka tong ding ti an theih hnu cun thiam sinsin khal an tum nawn lo. An hruaitui’ duh dandan ih um a tthabik, thuplak deuh ih um a oohasawn tiah an ruat. Cutivek ih um nualnal thei lo pawl an si lala le’n, pawlkom ihsin an suak men.
Hruaitu in mithiam mitling a ttih ahcun cui’ pawlkom cu a tlunlam ihsi khuh tarh mi thingkung vek a si. A khuhtu cu hruaitu kha a si. Thingkung pakhat a hung tthang vivo. A khuhtu a hun dai tiang cu tthate’n a tthang thei. Asinan a khuhtu a hun tawt tikah tthandan cu tlunlam a pan vivo thei nawn lo. A thlen san theinak bik cu amah khuhtu ih hnuai ciah lawng kha a si. Curuangah cuvek thingkungpawl umnak hmun cu ram ttha ah a suak thei lo. Pawlkom dinhmun khal ah hruaitu in mithiam mitling palbet lam a tum sawn ahcun pawlkom tthangso a suak thei hrimhrim lo.
Hmun tintian ah ka thiam thluh thei lo, ti theihnak khal hi hruaitu ropi pawl hrang ih thlun ding lamzin ttha a si. Tthimnak ah US Ramhotu Ronald Reagan cu zuknung khawvel ih a cangvaih lai ah zuknung ttawnttai deuh pawl lawng ih tel ban fang a si ih, tlawng khal a kai sang fawn lo. Ruahnak petu ih a hman mi pawl cu anmai’ hruang cio ih mithiam mitling taktak hlir, leitlun ih a ‘bik’ level hlir an si ruangah anmai’ zawn cio ahcun Reagan hnak in an thiam sawn ti cu mitin theih thluh a si.
Asinan Reagan hrang ah cui’ thiamtlinnak hruang pawl cu annihpawl hnak ih thiam sawn a ttul lo. Cui’ mithiampawl anih hnak ih an thiam ruangah khawruah har khal a ttul lo. Anih ih ttuan ding mi cu cui’ mithiampawl hna an ttuan theinak ding tawlrel sak, an pek mi ruahnakpawl talhton khawm in rampi hrang ih a remcan le remcan lo cekfel ding lawng a si. Cutivek ih a ti thiam ruangah US Ramhotu khal ah vei hnih hril nawn a si ih, amai’ san lai ih US doral turu zet Soviet Ramdingkhawm (Union) tlutertu ti tiang in a hmin a thang.
Mai thiam-lo-nak zawn sinsin ah mithiam mitling ttuanvo pek a ttul sinsin. A cang thei a si ahcun leitlun ih a thiamtlingbik hman kha kawh ding a si. Cui mithiam mitling a ra thlen ruangah hruaitu ih tohkham a hnin cuang lo ding. Pawlkom a hlawhtlin theinak ding ah le tohkham a tum sinsin theinak ding ah cui’ mithiam mitling cun a tuahsak sawn ding.
US Ramhotu lak ih ropibik pakhat Abraham Lincoln khal hi Hruaitupawl ih Hruaitu pakhat a si. Ramhotu ih hriltlin a si tikah amah hnak ih thiamtling sawn, amah hnak ih hminthang sawn minungpawl (a tthenkhat phei cu amah rak dokalhtu, amah rak zuamtu) kha cozah sungah a telh hai. Mi tampi cun Abraham Lincoln cu amah le mah hri hlimval in a awk aw, amah le mah lar thei lo ding in a tuah aw tiah an ruat lawk. Asinan cui’mithiam cuangmuar pawl ih bomnak thawn US sanphung (history) ih caan harsabik pawl cu hlawhtlingte’n a paltlang thei sawn. Amai’ zuamral a rak si dah tu mithiam cuangmuarpawl hman in Abraham Lincoln cu an ngaisang vivo ih amai’ hrang ih mirinum ah an cang thluh sal.
Tuini khal ah US Ramhotu Obama le Hillary Clinton khi hmuh olsambik Hruaitupawl ih Hruaitu an si. 2008 Ramhotu Hrilnak an thok hlan ahcun Obama cu a theitu an tam lo. Asinan US Ramhotu ttum hnih rak ttuan dah Bill Clinton ih nupi Hillary Clinton cu Innpi Var (White House) ah kum riat sung a rak ceng dah tu a si lawng si lo in, amai’ tlinnak liolio in Senate Tlangsuakbu palai (Senator) ih hriltlin mi a si ruangah milar a si cia. Leitlunhuap ramkhel (politics) umtudan, rampi ukawkdan tivek khal a sungthu tiang rak thei cia a si. Asinan hrilawknak ah Obama in a neh.
Obama khal in vawt sawm lai (Pu No Than Kap ih ttongkam cun ‘pawl sawm’ lai) ih nasatei’ a rak do mi Hillary Clinton cu US ih hnattuan thupibik pakhat kaitu, Rampi Sungttuan (Secreatary of State) asilole Ramleng Tlangbawi (Foreign Minister) ah a ret mai. Hillary Clinton cu amah khal mithiam mitling a si cia lawng si lo in, a pasal Bill Clinton ttha zet ih rak somdawl theitu, leitlun ram tampi ih ramhotupawl thawi’ nel aw cia tu a si ruangah Obama cun bulpak thinlung ret ttha in, rampi (ngaingai ahcun amai’ hrang lala) hrang ih a ttul mi taktak kha a ttuanter. Curuangah hlawhtlinnak khal tampi an ngah phah a si.
Ref: Hruaitu Ropi by Zay Ya Thu (The Voice Weekly, Jan. 28-Feb.3, 2013)
No comments:
Post a Comment