Miphun Duhdawtnak Hi!
(Ram Dang Bezai Hmeltheihnak)
Nationality
I have grown past hate and bitterness
I see the world as one
Yet though I can no longer hate
My son is still my son
All men at God’s round table sit
And all men must be fed
But this loaf in my hand
This loaf is my son’s bread.
Ngantu theih lo bezai a si.
Himi bezai hi Iambic metre (awfang niam/tawi/dim pakhat kha awfang sang/sau/ring pakhat in a thlun vivo) thawn phuah mi asinan a kimcang cun a thlun thluh lo (Awfang ka timi cu syllable khi a si). Curuangah a bezai khi tahfung vek a si mi awkhiah (metrical rhythm) kalhmang thawn siar lo in awphawi thlun awkhiah (speech rhythm) kalhmang ih siar ding sawn a si.
Tthimnak ah ‘I see/ the world/ as one’ timi ahcun iambic metre ciahciah a si. Iambic trimetre a si (Iambic metre pathum a um tinak). ‘Yet though/ I can/ no long-/er see’ timi khal ah iambic metre ciahciah, iambic tetrametre a si ko. Asinan ‘I have grown/ past hate/and bit-/terness timi ahcun awfang pakua a um ih a awkhiah khal a hmaisabik ah pakhat a hlei. Catlang sarihnak ahcun awfang pahnih a kim lo fawn. Curuangah a awkhiah khi awphawi thlun awkhiah sawn in siar a ttulnak a si.
Tthimnak ah catlang hmaisabik cemnak ih ‘ness’ khi aw sang suahter kherkher a ttul lo vekin, catlang pathumnak ih ‘can’ khal khi aw sang suahter kherkher a ttul lo….tivek in. Ttelh (rhyme) ahcun ‘one le son’, ‘fed le bread’ tipawl an um. Tulai ahcun hlan lai vekin ttelh le awkhiah hi ti fekfek ih thlun lemlo in awphawi awkhiah (speech rhythm) hmang le ttelh khal a cangcang lawng ih hmang an tam deuh a bang.
Bezaipu in ‘I have grown past hate and bitterness’ (Huatnak le ningnatnak pawl lanh in ka tthanglian zo, ka pitling zo) a ti. Ziangvek huatnak le ningnatnak si pei? A thulu ih Nationality (Miphun) timi a hman ruangah miphun pakhat le pakhat huatawknak, miphun pakhat le pakhat karlak thubuai ruangih ningnatnak tivekpawl a sawhkhih ti theih a si ko ding. Tui hlan ahcun miphun pakhat le pakhat huatawknak, ningnatnak tivekpawl a rak nei nan, tu ahcun a tthanglian in a pitling zo; curuangah ralawknak le huatawknak tivek lungput a nei nawn lo. A thinlung a kilkhawi thei zo, a thin a nel in a nem zo, a pitling zo tinak a si hmang. Cutin kan thinlung in a nemhnget asile:
‘I see the world as one’ (Leitlun pumpi cu pakhat lawng in ka hmu) a ti. Leitlun minung, miphun hmuahhmuah hi unau suakkhat, bangrep kan si tiah ka hmu a timi a si thei.
‘Yet though I can no longer hate’ (Huatnak ka nei nawn lo nan) a ti sal. Huatnak a nei nawn lo nan ziangmi a tang?
‘My son is still my son’ (Ka fapa cu ka fapa a si hrih ko) a ti sal. Midang a hua nawn lo nan a fapa le midang menmen cu ziangti’n?
‘All men at God’s round table sit’ (Minung hmuah in Pathian cabuai bial ah kan to tlang) a ti sal lala. Cabuai bial timi cu hlan lai ih English Siangpahrang Arthur ih rak tuah mi a si. Mihuaisenpawl kha dinhmun le sinak thleidan um lo ih rualrantei’ an to tlang theinak dingah cabuai bial a rak tuah ti a si. Cubang in Pathian ih cabuai bial ah minungpawl khal kan to ttheh. Thleidannak a um lo, kan bangrep, kan rualran ttheh. Zo hman a cuangce kan um lo a ti duhnak a si thei.
Cumi ttheh in ‘All men must be fed’ (Minung zate’n cawm ding an si) a ti. Bangrep ttheh kan si ruangah rualrante’n kan ei kan in tlang ding, kan hlawmawton ding tinak a si thei.
Asinan ‘But this loaf in my hand’ (Asinan ka kut sungih sangro hi cu) a ti. A kut sungih sang cu ziangtin ti le,
‘This loaf is my son’s bread’ (Himi sangro cu ka fapa ih sang a si) a ti.
Cutin bezai cu a ruang-am le tican naivai thei deuhbik in kan let asile hitin a si thei men.
MIPHUNSINAK
Huatnak le ningnatnak ka lanh ngah zo
Vawlei ‘khat lawng ka hmu
Siseh, mi huat ka hlon ngah nan
Ka fa a si, ka fapa cu
Pathian cabuai milai ti’n in an hil
Zatei’ cawm ding si hai.
Siseh, ka kut sungih sang cu
Ka fapa ih ei ding si ngai.
Bezai hin tican thuah hnih (a malbik in) tal an nei tlangpi. A tlun ih kan rel mi cu a phawhawng (a lenglam ihsi lang cia mi) sullam a si. Bezaipu in midang huatnak ka nei nawn lo nan ‘ka fapa cu ka fapa a si hrih ko’ a ti tikah a ‘fapa’ zo a si ti theih a theih thlang. A ‘fapa’ a timi cu amai miphun, phunhnam, amai’ ram kha a si. Curuangah a no lai vekin miphun dang le ram dang huatnak a nei nawn lo nan, buainak a thlen tik ahcun amai’ miphun, amai’ ram cu a duhsak sawn thotho ding a tinak a si. Miphun dang ka hua lo timi hi ka miphun le miphun dang bangrep in ka ruat, rualrante’n ka zoh timi hi a si thei ngaingai lo a tinak lam khal a si thei.
Asile bezai sung ih ‘keimah’ timi cu zo a si pei? Amah bezaipu lawng si lo in nang le kei khal kan si thei ttheh. Asinan a thulu khi ‘miphun’ ti a si tikah mibulpak hnakin ram le miphun aiawhtu a si hmel sawn. Asile ziangvek miphun le ram a si thei ding? Leitlunhuap sanphung (history) le ramkhelrian lam theibantu cun bezai sungih ‘keimah’ timi cu leitlun ih ram picang kan timi pawl an si ti an thei mai ko ding. Ziangruangah?
Sanphung dunglam siseh, tuisan siseh zoh tikah leitlun ih ram picang kan timi tthenkhat pawl cun anmah le anmah cu ram tenau pawl hrangih ‘rundamtu’ si-awmtak in thu an rel ttheu. Leitlun pumpi huap remdaihnak, tthansohnak tivek rel in an phar an tliau (in an rel aw). Ram tenau pawl hrangah miphunhuap zalennak tuahsak a ttul, democracy pitlinnak hrang kaihhruai an ttul, sumsiamlam (economics) bombawi an ttul…cutin khatin tiah sumpai le thil ttul tampi bawm si-awmtak in an cangvai rero. An kaa cun leitlunhuap hrangih ttuan, zohman thleidan nei lo hlir an si.
Asinan ram tenau pawl asilole anmah si lo ram picang dang pawl cu duhdawtnak le duhsaknak diktak in an bawm ngai maw? Bawm lamlam hlah. Anmai’ hrangih hlawknak a um lo ding mi ah zianghman an tuahsak dah kel lo. An kut sung ih sangro (an fapa ih rawl ding) a um theinak ding ngaihtuah ta rori in an nihlawh an seng a rak si sawn. Cumi cu kan thei lo pang ding tiah bezaipu hin ralrinnak in pek mi a si.
Tthimnak ah US in kan ram (Myanmar) a ngaihventuknak san cu in duhdawt ruangah a si hran lo. Tuluk (China) hrangih tipithuanthum suahka (ပင္လယ္ထြက္ေပါက္) a si mi kan ram ihsin Tuluk thazang kha a cang thei tawk ih khontthawl a duh ruangah siseh, leitlun ram picang pawl lakih mitthmai ttha a ngah duh ruangah siseh, amai’ ramkhel kalhmang hmangtu ram punzater vivo a duh ruangah siseh, sumdawnawknak hrangah siseh, tivek in amai’ hrang hlawknak um thei ding pawl a ruat ruangah sawn a si.
Cuvek ruangah US ih bomnak hi ngaih lo ding ti ciamco cu a si cuang lo. Tuluk lala khal in US ih thinlung put vek thotho (cuhnak ih siava hman a si thei) hi kan ram parah a nei thotho. A thupi mi cu annih khal hlawk, kannih khal hlawk timi (win-win game) hawl thei ding sawn kha a si. E…… ramkhelrian lam kan rel vivo bezai thu hmuah a hlo ttheh zik ual. Cawl hrih kung.
No comments:
Post a Comment