Hmeltthatnak

Hmeltthatnak

“Beauty is truth – truth beauty
  That is all ye need to know.”
John Keats

Khuiha, mah pian fuh lo manah ‘hmeltthatnak’ thuhla hi hun cil-hnok hnik kung. Hmeltthatnak kherkher hi cu vun rel men hmanah ‘thisen a sang’ zik mai ttheu ih a buaithlak nasa. Minung tapoh, a nu a pa, a tar a zur, a tum a sen hin mawi le hmeltthat hi cu vanram kai ding tluk hial in kan duh  a si lo maw ti tiang hman ruah ding a um. Pitar hmai vun sawng hnelhni zo pawl hman khi, “Ka pi, tulai cu na va mawi ve,” vun ti cun an ha beuhzat lang thluh ko in an hni nengni thei a si lo sawm? Mawh hlah hai e. Vanglaini cio ah mahtawk ih ‘Lungduh Thluaite’ hlir hun si ve ah maw!

Hmelttha, tuak, dawh, duhnung, ngaihno bei, mawi tivek ttongfangpawl hi a sullam taktak theihfiang a har nasa. Thun tum ttentto ahcun ziangthil khal a tlem thluhmi ‘kua’ pakhat vek deuh a si. Ziangahtile zawng le ngau ih cang ding ti mizapi ih nemhnget tlak tuk rori, lamzin an hloh pang ruangih minung rung si ve maimai pawl khal khi anmah rak duhdawttui’ hrang ahcun Tom Cruise simaw, Titanic zukung cangtunu  ‘Kate Winslet’ simaw hnak ih mawi an si thei ve (a bang). Khatlam in kan rel asile mi hmuahhmuah hi mimawi le hmelttha cazin ih luttheinak zawn kan nei tinak a si (a bang). ‘A bang’ timi khi a duhlotu hrangah siar kan theih a si.

Minung hi kan hazawh zawng a bangawk lo vekin, kan ngainat zawng khal a bangaw lo ruri. Fala tawbawr thuhla hmanah ‘cilthli put zawng’ a canaw lo. Mi hrekkhat cun tumtuk lo, sawi-aw detdo thei fang khi an ha a hiau bik. ‘Tum deuh, a sawi-aw dutdo thei cingcing cun mit hun lo deuh ah’ rak titawk an um fawn. Culaiah mihrekkhat cun tum liailiai pi, a fawn ih fawn luailo pawl an hmuh cun an lungnat hman suak zik khop in an talbuai ve thung. Khatlam ahcun, taw tit nei lemlo, fate lengli pawl khi an ‘duh-um ttaltti sawn’ rak titu khal bolo. Cuti vekin, awmbawr, hmur, mit, hnar tivek pawl thuhla khalah cuti thotho a si. Hilam cu duhtawk hrih sehla….cuti lo cun a pumpuluk in kan suasam thluh pang pei!

Asinan mitlangpi in mawi an timi hi cu a rak um deuh ve a si hmang. Hmansehla cumi hman cu can khat le can khatah a bangawlo thei nasa. 1990 kumpawl ih American-pawl kha cun Cindy Crawford kha mawinak tahfung ih an hmanmi a rak si. Anih kha ttawl deuh, hang-ngo ti ih rel theih taksa eng lam deuh le, khuarel hmel keng (natural looking), sam sau le rong tleu nei a si. American mipi cun anih kha Kumsawmbi ih Hmelfang (The face of the Decade) tiah an rak ko.

1920 kumpawl kan zoh asile English nunaupawl cu nisa lakah an vak tamzet ti kan hmu ding. Ziangahtile an taksa kha ‘raam diadia’ ding ko in ni ah an pho. English pawl cu nisa an tuartam tikah an taksa dum lo in a raam sawn ih, cumi cu mawi zet in an rak thei. Siangpahrangnu Elizabeth I san ih England kan zoh tikah, milian nunaupawl cun an hmai a ngo sinsin theinak dingah ‘lead’ timi thirno-var phunkhat rawt dip mi an hnih ttheu ti kan hmu lala ding. Himi cindan hi cu ttih a nung ngaingai, ziangahtile ‘lead’ timi hi minung taksa hrangah tur ih a cang theimi a si.

Kum zabi 18 ih English nunaupawl kha cun Cindy Crawford ih sam hmu hai sehla an daw lo zet fawn ding. Ziangahtile khami san lai ih nunaupawl cu innleng an suah tinte’n samlem vek a simi lukhum an khum thluh. Cui’ an lukhum cu tum liailiaipi a si ih a borhbah zet fawn. Curuangah a sung ah zinghnam an um ttheu ti va rel awla ‘thilmak’ rel ah an lo ruat lo ding. Zabi 17 ih zuksuaithiam Rubens in a rak suaimi ‘mawinak tlamtling pawl’ (perfect beauties) timi sungih nunaupawl khal kha tuisan ah model rung ttuan tum hai sehla thla tampi sung ei-in an tthumh-awk a ttul fawn ding.

Mawi le tuak timi hi na umnak hmun le ram ih zir khalin a danglam thei. Kan kiangnai ih Padoung miphun nunaupawl ih hrang ahcun mawinak thupibik cu hngawng-orh darkual thuahtampi neih khi a si. Kum khat ah hngawng-orh darkual pakhat vivo an orh bet ringring. Cutin pasal nei thei dinhmun tiang an hung pitlin tik ahcun an hngawng cu centimetre 25 hrawng ih sau a si ttheu.

Asile, mipa tuak le mawi kan timi teh? Tuisan minungpawl hnenah ‘ziangvek mipa khi ha hmelttha na ti’ ti’n va sut hnik awla a tamsawn cun James Bond, Harrison Ford asilole Brad Pitt vek, misang, cakvak hmel, ralttha le ‘pa tak’ pawl khi tiah an lo sawn men thei.

Asinan zabi 18 lai ih Europe lam ahcun ‘mipa diktak’ timi ih tican hi tuisan ih a tican thaw cun a dangaw zet. Sam lem lukhum (wig) khum, rimhmui le make-up nasa zet ih hnih khi anmai san ih mipapawl cun an tidan tlangpi a si. Midang lainatnak thinlung nei mi an sizia langternak ah mipi hmai ih mithli tlakter le ttah an uar zet fawn. Thuanthu pakhat ih a langdan ah phei cun, British Tlangbawipi Lord Spencer Percival in Siangpahrang George IV hnenih thuthang sia pakhat a hei ken ttum ah, an pahnih in an to ih nasate’n an ttap tlang ti a si.

Tuini khalah James Bond hi Sudan ram ih Dinka miphunpawl hnenah va tlawng sehla mawi le tuak an rak ti a zum um lo. Dinka miphunpawl cun ‘thau hi a mawi’ timi zumnak hngetzet an nei ringring lai. An phunhnam cindan vekin, kum tinte’n ‘mipa thaubik’ zuamawknak an tuah ringring. Cutawk ih nehnak a cotui’ hrang ahcun nupi hawl cu a olsam zet ttheu. Ziangahtile Dinka miphun minupawl cun mipa cu a thau asile a lian ih huham a nei tican a si tiah an zum.

Khatlam ah tuisan leitlun fashion khawvel kan thlir tikah ‘ttawl hi a mawi’ timi hmuhdan khal hin siangpahrang tohkham a luah ve in a lang. Himi hi zabi 21 thokpek ahkhan leitlun fashion khawvel ah ‘kangmei’ a rak suakter dah fawn. A hleice in minu model khawvel ah a si.  Cui thubuai kangmei ih bulhram cu vun hliplang lawlaw sehla.

South America khawmual ih ram pakhat ah fashion show an tuah. Cutawkah model pakhat cu donsang par ih ‘cat-walk’ ih a feh laiah thacau in a tlu ih donsang ihsin a tla that riai. A ruak cu sibawi in an cekfel tikah vitamin tlaksam-nat caan reipi sung a rak tuartu a si ti an hmusuak. Cui thuthang cun model-pawl khawvel a sawi hnin dutdi. Madrid khawpi (Spain) ih fashion agency (palaizung) pakhat cun bikhiahmi pound kim lo pawl cu model ah kan la lo ding tiah thuthan an suah cih. Cui thusuah cu Spain ram pumpi ih Agency dang khalin an pompi vivo. Cutin leitlunhuap thuthang khawvel sung khalah a kangkai vivo.

Himi thubuai hi leitlun minung mipum hrek hnakih tamsawn a simi minupawl thawi’ pehparaw a si ruangah a thupi zet. Minu tampi cu ttawl duh ruangah a luarkai tiangiin rawl an hrial. Cumi in an taksa ah natnak tampi a thlenter. Kathawtlo-nat (anorexia) an ngah. An thazang a tlak niam tikah an thisen in a lenglam ih rung lutmi nat phunkim a do neh nawn lo. Cutikah fanu ttha, fapa ttha hringtu ding ‘Nu Harhdam’ tlaksamnak tiang a thleng theimi dinhmun a si. Mawi duhnak khal hin kan khawvel hi a tuah hmelse vivo sawn riangri ding ti phanumza a si!

Himi thubuai ih ttuanvo neitu cu model khawvel ih kan ‘unupawl’ an si tiah mipi in an puh. Anmah ih zirhnak le kaihhruainak ruangah model no tete pawl lamzin sual ah an feh tiah an mawhthluk. Cutikah ‘unupawl’ cun, “Cameraman-pawl silawm, ruh le vun bak zuk mawi thiam hai hek lo,” tiah an rak puhsawng ve. Cameraman-pawl khal cun, “Kannih tla cu design tuahtupawl duhdan kan thlun men sawn hun sinah,” an rak ti ve. Design tuahtupawl khal, “Kan pu Editor-pawl ih fial vekin kan tuahmi a sisi,” tiah an rak ttang. Editor-pawl khal in, “Hollywood ih kan unupawl ruangah silawm,” tiah hahdam takin an rak el thla ve lala. Hollywood ih ‘unupawl’ khal cun puhmawh ding anhai lo takin, “Thehlarnak Agency-pawl’ duhdan ruangah so khawi,” an rak ti ve. Thehlarnak Agency-pawl an va sut lala tikah, “Aa…..kannih ih ttuanvo cu mipi duhdan thlun hi a si mai,” an rak ti men fawn. Cutikah thubuai ih bulhram cu ‘Arpi le Arti’ ziang a hmaisa sawn timi thubuai vekah a cang. Tawp-in-tai a nei lo. A suttu mipipawl riangri hman mawhphur thei dinhmun ah an cang linglet.

Asile minu model hrangah ttawl hi mawinak a si ngaingai maw? Tuisan ahcun mi tampi cun kan uar ko. Cubang tthiamtthiam in ‘thau hi a mawi’ rak ti san khal minu khawvel ah a rak um ve. Kawlpawl lephei cun လွတာခ်က္စားလုိ႔မရ၊ ဝတာဖက္ထားလုိ႔ရတယ္ an rak ti hngehnge kha. Kan dunglam kum 20 luan deuh hrawng ahcun kan Kawlram hmanah model ttuan ding cun ruangrai 35”-21”-35” si a ttul. 40”-21”40” hman a ngah. Cuvek model cu mipipawl in, “Ala! Pawm a va nuam awm ve,” an rak ti cio. Tuisan khalah Hollywood lengdawh tampi cu ‘boih memmi’ an um ve ko. Boih memmi maw, ttawl ttengtti lehlam a rim hmui veuhvo deuh?

Thil umdan zoh tikah ‘hmeltthatnak’ timi hi a duangsuaktu, ‘cumi khami a si’ ti ih a tthenfeltu cu minung thotho kan si ti a lang. Amahte’n a ding thei mi thudik (thutak/truth) a si lo tinak a si. Asinan minung hi ‘mai thuthu te sawh’ timi phungthluk uar zet kan tam lala tikah minung harhdamnak thawi’ milaw lo tiangtiang ih hmeltthatnak veitupawl nun va sim siseh, hmelttha timi cu ‘cuvek kha vek a si kan ti pei uh’ ti ih sawmawk siseh, hlawhtlin a ol lo. Curuangah tuisan model tamsawn khalin ttawl an zuam ttentto hrih ko. Ziangtik can ah si maw cun ‘thau’ an zuamaw leh lala men thei.  Himi thu ahhin ‘hmeltthatnak’ timi kha mawhphurtu si lo in, ‘hmeltthatnak’ timi a buaipitu minungpawl sawn kha mawhphurtu an si theizia bawhlung thuhla in tahtthimnak vun la sehla.

Mi tthenkhat in bawhlung puai thuhla ah, “Bawhlung cu a hlum silawm, zo in a neh ding ti relcia a theih lo,” kan ti ttheu? Asile bawhlung hi sawl tutti sehla teh? A nehtu ding relcia a olsam phah cuang pe’m? A zum um lo. A har sinsin sawn a zum um. Kil li nei in ngil dendi hman sehla an sit petdan ah buaithlaknak tampi a um sawn men ding. Bawhlung hi hlum lo in lamkhuang pungsia bangin bawk khulhkhi sapbai sehla cun Lionel Messi hman a bei a dong hial men thei. Amah bawhlung in ttanlam a nei lo timi langternak ih ‘bawhlung cu a hlum a sisi’ kan ti hman ah a nehtu ding rel a theih lo tinak cu a si hran lo a bang. Lehpannak dangdang, bawhlung vek ih thil hlum a hmanglotu, khalah a nehtu ding rel a hardan cu a danglam cuang lo.

Sim duhmi cu bawhlung cu a hlum asile a nehtu ding rel a olsam sawn tinak a si. A hlum a si ruangah a sittui’ thiamdandan, ti fuh le fuh lo parih a tthumawk theinak kha a si sawn, a thiam cun an tifuh tam cingcing cuh. Curuangah bawhlung puai ih a nehtu ding relcia theih lo thuhla ah bawhlung ahkhan mawhnak a um hmel lo. A sittu ding minung 22 kha pakhat cio in thinlung le taksa cahnak, thiamnak, mah le mah rinsanawknak, an do dingmi parih an lungput tivekpawl a bangawk lo ruangah a lenglam ihsi rak thlirtu mipi menmen hrang ahcun a nehtu ding theih a ol lo. Minung pakhat lawng hman hi bawhlung puai ttum khat le ttum khat ah a thinlung umtudan, a taksa cahvahdan tivek  a danglam thei ruangah bawhlung puai ih a nehtu ding kha rel a harnak san a si sawn. Refree le linesman mumal lo ruangah nehtu dingin neh lo tivek hman a um hrih.

Cubangin hmeltthatnak timi hi amah ahcun thil danglam ciamco tla a si lo thei ko. Asinan a tawlreltu minungpawl ih dinhmun, hmuhdan, duhdan tivek a phunphun ruangah a sinak a thlengaw rero si bikin a lang.  A cancan ah ‘thau hi a mawi’ timi in nehnak a co ih, a cancanah ‘ttawl hi a mawi’ timi in laksawng a ngah ve thung. A cancan ahcun mipa sam zuah hi ‘a ttul tengteng’ tluk ih ruah a si ih, a cancan ah ‘mipa samsau cu misual’ tiih ruat an hlawh ve thung.

Ziangkhal va si sehla, minung hin ‘buaipi ding neih’ hi cu kan rak paih rengreng si awm tak a si. Mi ih uarmi si kan duh, mi hminthang si kan duh, kan mawinak hmangih pumcawm thei kan duh…a phunphun in kan buai. Bawhlung khal nasatei’ zir ih thiam an um bangin mi tthenkhat cu ceiawk thiam ruangah an sanlai ih ‘mawi’ an timi dinhmun an thleng. Bawhlunglam ih ‘thiamtheicenak’ nei hrimhrim an um bangin mawi le tuak tiin an sanlai ih an pawmmi tahfung thawi’ a milawmi hmel le pianken nei cia ih ra piangsuak khal an um.

Cule, mawinak timi hi bawhlung thawn tahtthim dan dang a um thei lala. A thar lai le a sungih thli a khah tthat lai ahcun a mawi in a ngil lialli. Mi tampi in hmang dingin an cuhaw ih, a hmang ngahlotupawl khal in hman hiarnak mit thawn an zoh. Asinan a vun ttet vivo ih pop tla a vun um vivo hnu, a sungih thli a mal vivo cun a kawr siapsiap vivo. Hman ding khalah a ttha thei nawn hleilo. Cutin mawizet kan rak timi kha’n, “Lungduh Thluaite ka rak si lai can kha aw,” tiah uangaw phah, pamhmaih phah in a vanglai thu a rel ttheu pan lo maw!!!

Siang Lian Uk Kianghrol

30.4.2012 (6:18pm)