29 December, 2014

Mi Thup-aw (Amerikan Ramhrin Miphun Thuanthu Roling)

Mi Thup-aw

(Amerikan Ramhrin Miphun Thuanthu Roling)

Khuahlan lai ahhin tili pakhat kiang ahhin khua pakhat a rak um. Cumi khua ahcun minung mit menmen ih hmuh a theih lo mi ramtawih thiam ropi zet a um. Amah cu Mi Thup-aw tiah an ko. Amah hmu theitu fala cu a nupi a si ding timi cu mi hmuahhmuah in an thei thluh.

Fala tampi cu khaw deng ih um mi a deuthlam bial-zum (Red Indian pawl ih inn)  ah feh in a nupi si thei an zuam. Falapawl cu Mi Thinsau ti ih kawh mi ramtawipa ih farnu in zohfelnak a rak nei ttheu. Asinan kum tam a liam vivo men, zohman an hlawhtling lo.

Cumi khua ahcun nu ih thihsan zo mi nunau unau hnih an um ve. A nauta sawn cu a thinlung a ttha. Asinan a upa sawn cu mi iksik a hmang ih a sualral fawn. A pa ram a tawih tikah, a u in a nau cu a hrem ttheu. A kaih tarh ih a kut le hmai pawl meisa thawn a ur ttheu.

"Ka pa na sim ngam kem! Na sim ahcun himi hnak ih luar in ka lo hrem lai ding!" a ti bet.
A pa a ra tlun tikah mithmai nuam lo zet thawn, "Ziangah a kang lala?" tiah a sut ttheu.

A upa sawn in, "Mi aa hlothlau a si hi! Ti lo ding ih na sim mi vek ciah khan meisa thawn a lek hrim si lawm!" tiah a hek ttheu.

A pa in, "A dik maw?" ti ih a sut tikah, a nauta sawn cun a hmur a keu ih, zianghman a ttong lo.

Tawkfang a rei tikah a nauta sawn cu hmaphe tampi a ngah thlang. Curuangah Hmaphe Mithmai Te tiah an ko. A u in a ur sak ruangah a sam khal tom tlak a um nawn lo. Kedam hruh ding khal a nei lo ih hnipuan siava lawng a hruh. Ziangahtile a u in kedam nem tuahnak ah simaw, thuamhnaw thar tuahnak ah simaw, savun a pek siang lo ruangah a si.

Cuvek hmuahhmuah hrang khal ah a u cun a pai' hnenah puhmawh phunphun a tuah. Curuangah a pa cu lungngai le thin nuam lo in a lu a thing ttheu.

Ni khat cu a thuamhnaw tthabik pawl, tthi le ceiawknak ttha pawl thawn a upa sawn cu a thuam aw.

Cu ttheh in Hmaphe Mithmai Te cu, "Ziang ka tuah ding ti na thei maw? Mi Thup-aw ka va nei ding. Cumi cu nang ih hrang ahcun ruahsan theih dah lo ding mi a si," a ti.
Hmaphe Mithmai Te cu a lu a kun ngiaungi.

Khaw deng ih um deuthlam bial-zum a va thlen tikah ramtawipa ih farnu in a rak hmuak.
Mi Thinsau cun, "Kan lo hmuak. A rei hlan ah ka ttapa cu ramtawihnak ihsin a ra tlung ding. Zanriah timtuah i ra bawm aw," a rak ti.

Rei lo te sung hna an ttuan ih, ni a liam zik thlang. Cutikah Mi Thinsau cun falanu cu tili kap ah a hruai.

Mi Thinsau cun tili kap tluan kawhhmuh phah in, "Ka ttapa a ra. Na hmu thei maw?" a ti.

Fala cun zohman a hmu lo. Asinan hmu vek in a um aw ter ih, "Hmu e. Khitawk ah a rat khi!" a ti.

Mi Thin Sau cu a mit a curcuduk. Cu thluh in, "Asile ziangmi in a liang a tuam?" a ti.

Fala cun a rinhmang in dik theibik ding ih a ruat mi a rel: "A ro hrih lo mi saphaw in a tuam."

Mi Thinsau ih mithmai ah lungawilonak a lang. "Deuthlam bial-zum ah kan kir sal pei."

Rawl an timtuah ttheh man fangfang tiah aw thum zet pakhat in, "Ka ra thleng, ka farnu," a run ti.

Fala cu mangbangnak ruangah a khir thutthi. Sangka lam a zoh nan zianghman a hmu lo.
Mi Thinsau in, "Ka lo hmuak, ka ttapa," tiah a rak sawn.

Falanu in mangbangnak mit kaupi thawi' a zohlai ahcun kedam nem pakhat hi thli lakah a thlir aw ih, zial ah a tla sal. A dang kedam nem pakhat khal cuti thotho in a um. Malte a rei hnu ah meisa kiang ih ret mi thing kheng sungih rawlpawl cu thli lakah a tomtom in an kai ih, hmuh theih lo mi kaa sungah an lut hlo hai.

Falanu cu Mi Thinsau lam ah a her ih, "Ziangtikah kan tthitumnak puai kan tuah ding?" tiah a sut.

Mi Thin Sau cu falanui' lam ah a ra her ih thinheng zet in, "Ziang tthitumnak maw? Ka ttapa hin mi bum hmang le mi mawlmang cu nupi ah a nei ding ah maw na ruah?" a ti.

Falanu cu deuthlam bial-zum ihsin ttap phah in a tlansuak.

A thaisun zinglam hmuahhmuah cu ihkhun ah a um ih a ttap, a ik-ik rero. Tawkfang ah Hmaphe Mithmai Te cu a hnenah a ra.

"Ka u, kedam nem le thuamhnaw thar tuahnak ding ah savun i pe hram aw. Mi Thup-aw hnen ih ka feh can a kim ve thlang."

"Na ngam maw!" tiah a u cun a rak hro. A tho vukvi ih Hmaphe Mithmai Te cu a beng. Tlu ko in a tul. "Kei hman ih ka tuah thei lo mi cu tuah thei ding ah na ruat aw ngam rengreng maw? Na aat tuk ruangah a si cu! Amah va hmu thei hman awla, nang vek mi hnuaihnung le mi bang lo hi a lo nei duh ding ah maw na ruah?"

Cu thluh ah, a u cu ihkhun ah a it sal ih mitthli luang thluahthlo in a ttap.

Hmaphe Mithmai Te cu com kherkhite'n tawkfang sung a to ih, a u ih ttap nguahngo awn le ik-ik awn cu a ngai. Cu thluh ah a ding ih, "Mi Thup-aw ka va len can a si thlang," a ti lala.

A u cun a ttah a cawl ih, mangbang mithmai thawn a zoh.

Hmaphe Mithmai Te cu a pai' thingkuang tumpi a va ong ih kedam nem hlun kop khat a va la. Cumi kedam nem tumpi cu a ke fatakte ah a bun.

Cu ttheh in hramlak ah a va feh. Hrikhau kung (hridai tuahnak thingkung ci khat) a va hawl ih, phek khat lawng tang ding in a hawng a hawk. Cumi thawn hnipuan a tuah ih, a hnipuan siava aiawh ah a hruh.

A ttheh in khaw sungah a feh.

Nauhak pakhat in a hmuh tikah, "Hmaphe Mithmai Te khi zoh hnik uh! Thingkung vek in a thuam aw!" tiah a au.

Fala tleirawl pakhat in, "Hei, Hmaphe Mithmai Te, kedam nem pawl cu na hrangah an tum ttha tawk ko maw?" tiah a rak deusiah.

Pitar pakhat in, "Ka va zum thei lo ve! Mi Thup-aw a va pan zik a si khi!" a ti.

Fala tleirawl pakhat in, "Hmaphe Mithmai Te, a hrangih mawi ding in nangmahte'n na ur aw ih, na sam na tan tawi mawsi?" tiah a rrak ti bet.

An nautatnak le hnihsannak pawl cu ngaihsak lo in, Hmaphe Mithmai Te cu khaw deng ih deuthlam bial-zum thlen tiang a feh.

Mi Thinsau in a rak hmuh tikah a mang a bang lawk. Asinan, "Kan lo hmuak," tiah a rak sim sal.

Hmaphe Mithmai Te cun zanriah timtuah a bawm. Ni a liam zik zawng ah Mi Thinsau cun tili kap ah a hruai.

Cu thluh in, "Ka ttapa a ra. Na hmu maw?" tiah a sut.

Hmaphe Mithmai Te cun tili kap tluan cu a zoh. "Ka theifiang lo……"

Cu thluh ah a mit cu mangbangnak thawn an hung tleu. "Aw, ka hmu! Asinan khivek khi ziangtin a si thei?" a ti.

Mi Thinsau in Hmaphe Mithmai Te cu theihhiarnak mithmai thawn a zoh. "Ziangmi in a liang a tuam?" tiah a sut.

"A liang tuamnak cu……Vangro a si!"

Mi Thin Sau ih mitpawl an kau lullo. "Asile a thalhri teh?"

"A thalhri cu……Thlatang Zin (Milky Way) a si!"

Cutikah Mi Thinsau cu a hni-no (smiled). "Kan kir sal pei."

Deuthlam bial-zum an thlen sal tikah Mi Thinsau in Hmaphe Mithmai Te ih hnipuan danglam cu a hlit sak ih, tithawl danglam hleice ih ret mi tidai thawn a kholh. Falanu ih hmaphe pawl cu an hlo thluh ih, a taksa cu nonal le mawi zet ah an cang. Dawi thaithih hmang in a sam a hriatsak tikah a sam cu a tai tiang thleng in an sau lohli. Tom ding sam a nei thlang.

Cu thluh ah Mi Thinsau in thingkuang tumpi a ong ih mothuam mawi zet pakhat a phorh. Hmaphe Mithmai Te in mothuam a hruh ttheh man fangfang ti hrawng ah, aw thum zet pakhat in, "Ka ra tlung, ka farnu," a run ti.

Hmaphe Mithmai Te cun sangka lam a hei zoh tikah ramtawih thiam tlangval tuak zet a rung lut ha a hmu. An mit a tonawk tikah, anih khal a mangbang ve ti a hmu.

Mi Thinsau in, "Ka lo hmuak, ka ttapa. Hmuhsuah na si zo!" tiah a sim.

Mi Thup-aw cu Hmaphe Mithmai Te hnenah a va feh ih a kut a va kai. "Kum tampi sung thinlung thianghlim a neitu le sungrilnun raltthatnak a nei mi nunau ka rak hngak ringring. Cuvek nunau lawng in in hmu thei ding. Curuangah tu ahcun ka nupi na si thlang ding," tiah a sim.

Cutin, an nei aw. Cumi hnu cun Hmaphe Mithmai Te cun hmin thar a ngah – Mi Duhnung timi hmin a si. Anih khal thuh mi a rak si dah (a sinak ngaingai an rak thei hai lo), asinan tu ahcun thuh a si nawn lo.

Hram: The Hidden One, A Native American Legend, Told by Aaron Shepard



No comments: