18 March, 2015

Ttongphungphai Tukvirh (2)

Ttongphungphai Tukvirh (2)

1.1 Ttongphungphai Kop Thum

Ttongphungphai ahhin thuhla thlurh dan kawkalh aw vek ih lang mi kop thum an um. (Kop ti lo in ‘khuah’ asilole ‘tuak’ tivek tla hmang sehla a ttha men ding. Mino pawl hrangah a hnok pang ding tiah ‘kop’ ka run hmang hrih.)

Pakhatnak cu synchronic versus diachronic tiah an ko. Synchronic linguistics in a sim duh mi cu hril suah mi can pakhat sungih ttong umtudan thuhla zirhliahnak tican a si. Diachronic linguistics cu can feh vivo ih ttong umtudan herawknak zirhliahnak a si. Tthimnak ah synchronic linguistics cun 1990 ihsin 2015 karlak ih Chin ttong umtudan zirhliahnak tivek a tuah asile, diachronic linguistics thluntu pawl cun sanphung (history) lamtluan ih Chin ttong tthansoh vivo dan le a ruangkham thlengawknak (structural changes) tivek a thlurh ding.

Pahnihnak cu theoretical versus applied tiah an ko. Theoretical linguistics ih hmuitin mi cu ttong ruangkham hrangih theory tlangpi dinsuah (the construction of a general theory of the structure of language) asilole ttong pawl pholangnak hrangih theoretical hruangkham tlangpi pakhat (a general theoretical framework for the description of languages) dinsuah ding lam a si. Applied linguistics ih hmuitin mi cu dengfeltei’ ttong zirhliahnak ihsi hmuhsuah mi pawl le ningkhawng pawl kha a tak ih ttuannak ah hmansuah ding, a hleice in ttong zirternak kalhmang (methods of language teaching) pawl tlamtlinter vivo nak ding hrangah, a si.

A pathumnak cu microlinguistics versus macrolinguistics tiah an ko. Himi pahnih hi cu tawi deuh ih vun simfiang vukvi ding ah an buaithlak deuh. Microlinguistics hi a hmunram a bi deuh ih, macrolinguistics hin linguistics khawvel a luhcilh kau deuh.

Microlinguistic thlirdan ahcun ttong pawl hi anmah rori ih sinak in zoihnit ding a si. Ttong pawl in zatlanglam ih hmual an neihnak (social function), nauhak pawl in ziangtin ttong an thiam, ttongkam (speech) relsuah le donson dan tthumawknak a si mi thluaklam hnattuannak kalhmang pawl (psychological mechanisms), ttong ih calailam le thliamthluaklam asilole pehtlaihawknak lam hnattuan (the literary and aesthetic or communicative function of language), tivek pawl kha ttong zoihnitnak sungah telh lo in amah a ttong lawng rori kha a thlurh.

Asinan macrolinguistics cun a tlun ih tarlang mi hmunhma pawl hmuahhmuah a funkhawm thluh. Macrolinguistics in a huap mi hmunhma pawl sungih hmunhma tam zet cu hmin phunphun pek an si zo. Tthimnak ah psycholinguistics, sociolinguistics, anthropological linguistics, dialectology, mathematical and computational linguistics, le stylistcis tivek pawl hi macrolinguistics ih huap mi hmunhma pawl an si.

Ttongphungphai sungih a tel mi thil pawl hi tthendan tampi a um ruangah lehhnu lam ah a remcan dan ih zir in tthendan dangdang khal run tarlang vivo tum a si.

No comments: