Lamzin Hawl Thiam A Ttul

Lamzin Hawl Thiam A Ttul

Hi mi ca ngantu Elsa Schiaparelli (1896-1973) hi Italian miphun a si ih, Rome khawpi ah a suak. French, Swiss le English tlawngpawl ah fimthiamnak a zir.

           

Amerikan ram ah zuknung-thuduan (film-script) ngantu le lakluh thil ttuanrian (importing farm) pakhat ih ttonglettu  ttuan dah. Kum 30 a ti hrawngah France ram, Paris ah tthum aw in cangan le milem ser hna a ttuan.

           

Cui hnu ah fashion design lam ah a thinlung a feh ih Paris ah amahte’n fashion dawrte a ong. Rei lo te ah a hlawhtling lohli ih 1935 kum hrawng ah nunau thuamhnaw fashion khawvel ih hotu pakhat ah a hung cang. Lehhnu ahcun thuamhnaw lawng si lo in, cei-awknak hlawnthil, rimhmui, make-up, bawli, brassiere, bawngbi, ti-leuh-thuam tivek tiang in amai’ tacik thawn a tuah suak.

           

Leitlun pumpi ih lar ban cin thuamthil design phunphun tuah suak in fashion khawvel ah kum 40 sung rori tohkham sang a luah.

****

Kan umnak Rome khawpi thawi hla lemlo ah khua menmen hnak ih picang deuh fangfang khawpi pakhat a um. Cui’ khawpi ih biakinn dawlsangpi zim ah ka pa thawn kan kai.

           

Ka pa in ziangruangah hi tawk lamlam ah i hruai ti ka ruah rero lai ah ka pa cun, “Nute, a hnuai lam khi vun zoh hnik,” i ti.

           

Ngam dok ngam lo dok in ka lu ka dak ih kan hnuai zawn ih khawpi cu ka vun zoh. Khawpi lai fang ah hmun lawnglak pakhat a um. A kiangkap ahcun lamzin phunphun a tum a te in an kual darh aw celcel.

           

“Tthate’n zoh aw, nute,” tiah ka pa cun duat zet in i sim. “Khawpi lai fang ih hmun lawnglak feh theinak lamzin cu pakhat lawng a si lo, tampi a um. Minung nunnak khal ah cu ti thotho a si. Na tumtah mi tinh-hmun cu lamzin pakhat ihsi na thlen thei lo a si le lamzin dang pakhat ihsin na hel ding ih na thleng thei thotho ding.”

           

Cumi i sim hnu lawng ah ka pa in cutawk ih i hruainak san cu ka theithiam. Cumi zing ah, tlawnginn ih kan unu thawi’ kan ei mi suncaw thaw lo zet thuhla ah pakhatkhat in tuah sak ding in ka nu ka ngen. Asinan ka nu in ka ngennak cu thupi ah a ruat lo. Ka pa ka va sim tikah ka pa in ka tel ve a thiang lo a ti fawn. Cu thluh in himi dawlsangpi ah ko in, fiang zet ih thil pakhat cinfel dan i hmuhter. Hruang pakhat sung ih kharhkhum tuar men lo in, mai duh mi ngah ding ih zingzoi sersuah thiamnak nei ding in le, cuvek a polsuak theitu thluak ih man le mual theihthiam ding in i hruainak a rak si.

           

Ka pai’ zirhnak cu ka theithiam cih mai. Inn kan thlen sal hlan ah thu pakhat ka ruat suak zo.

           

A thaisun tlawng kan kai ih suncaw kan ei tikah tlawnginn ih in pek mi cencerh hang cu palang pakhat ah a thupte’n ka thun ih inn ah ka tlun. Cu thluh in, zanriah ei caan ah cui’ cencerh hang cu ka nu eiter ding in rawlsuangtu ka lem.

           

Ka tawlreldan vek in a feh tluang thluh. Ka nu in cencerh hang hai khat a vun in ngah vete’n luak zik vek, phui zik vek in a um cih ih thinheng zet in, “Rawlsuangtu hi a aa thlang mawsi?” a ti. Cutikah thil umdan cu ka unu thawn kan sim lohli.

           

Kan boruak cu ka nu cun a theithiam zo. Thaisun ahcun tlawnginn ah feh in cui thuhla cu a va cinfel ding thu ka nu cun felfai zet in a phuang cih mai.

           

Lehhnu lam kum pawl ahcun pahtlangh a theih lo mi dawnkhamtu ti ih kan ruah mi thilpawl cu kanmah in cutivek in el-kalh lo ih kan pom lawngah, hlawhsamnak ah an cang, sersuah polsuak a thiam mi thluak le zuam ngamnak a nei mi thinlung kan neih ahcun a hel kual theinak ding lamzin hmu suak in hlawhtlin a theih ti vei tampi ka hmu in ka thei ngah.

           

Hnipuan design tuahtu pakhat dinhmun ih hlawhtlinnak ka ngah hmaisabik ttum khal ah, lamzin pit karlak ah lamzin thar sersuak in ka hel kual tlangh thei ruang ih ka ngah mi a si. Leitlun fashion khawvel pi hi ka tthihtthaih cok-buai thluh ding ti tumtahnak thinlung thawn Paris ah ka ra thleng. Asinan Paris ih hnipuan khawvel a hliahkhuhtupawl in ka suai mi design-pawl cu an ngaihsak lo. Ni khat cu ka rualpi pakhat in a danglam zet mi suaitta (sweater) angki pakhat a run hruh ka hmu. A rong le pianzia cu zaran men a si. Asinan an phiardan cu a dangpawl thawn a dang aw verver. Naih cengcite’n pit-hnget zet ih phiar mi a si. A angki thuhla ka va sut tikah Armenian nunau pakhat ih kutsuak a si thu i sim. Cu nu cun anmai Armenian thingtlang khawte ih kutthiam cu Paris khawpi ih a rak ken mi a si.

           

Ka mit ah cui’ suaitta angki cu a dangdai zet mi ceibawldan thar phun khat thawn ka vun suai sinh. Cu thluh in ruahnak ngampa deuh pakhat ka thluak sungah a hung suak. Zo vek thuamhnaw tthitu hman in ka suai mi design an duh lo a si ahcun, Schiaparelli Design ti’n keimai hmin thawn ka thehlar ding ih, mahte tuah suak in zuar sehla a ttha ko lo maw timi ruahnak a si.

           

A var le dum langsar zet ih hmang in, phengphehlep pian hngawng nei suaitta angki design pakhat ka suai ih, Armenian nui’ hnen ah ka feh. Cu nu cu sam dum le mit men nemno zet nei a si. Anih in ka duh mi design vek in i phiar sak. A phiar ttheh tikah mipi in an duh tengteng ding ka ti rero. An duh ngaingai maw ti hliahnak ah cui’ suaitta cu ka hruh ih, Paris ih fashion ngaihven hleice tu pawl an um kimnak ding suncaw ei puai pakhat ah ka feh. Ka suaitta an hmu ih, an fak vualvo tikah ka lungawi dan cu a mak lawlaw. New York ih dawrpi pakhat palai in zun 40 a lei duh thu i sim. Asinan angki cu zarh hnih sungah ka ngah duh a ti. In cah mi cu ka rem ti ve. Cumi ni, rawldawr ihsi ka tlun lai ahcun ka ke cu leilung a dai nawn lo in ka thei. Khawdur lakah ka zam duaido rero in ka thei.

           

Asinan suaitta angkipawl i tuahsaktu ding hnen ka thlen vete’n ka kiangkap ih khawdur hmuahhmuah an hlo vuarvi. Armenian nu cun suaitta zun khat ttheh ding in zarh khat sung rori cawl lo ih a phiar thu i sim. Suaitta zun sawmli zarh hnih sung ih ttheh ding cu thil cang thei a si lo.

           

Ni khat hman ah, sun lai fang lawng rori ah hlawhtlinnak le duainak naih aw zet ih ka ton tikah beidong thanau zet in ka tlung sal. Asinan thil pakhat ka vun mang suak ih ka ding vukvi sal. Ka ruahsuah mi cu, lamzin dang pakhat a um lai ding timi a si. Armenian nunau dang Paris khawpi sungah an um lai tengteng ding.

           

Cutin, Armenian nu ih hnen ah ka va kir sal. Kan mithiam nu cu a tir ahcun thinphang deuh, anhai deuh vek in a um lawk. Asinan ka ruahmannak ka simfiang tik ahcun i bawm sal. An Armeniam hmunrampawl Soviet-pawl in an lak tikah a tthenkhat cu Paris lam ah an ra tlan suak. Kan pahnih in zingzotu kan ttuan ih Armenian-pawl ih keneh cu kan zawt. Pakhat ihsin a dang pakhat ih in khihhmuh vivo mi thlun in kan zawt vivo ih, a netnak ahcun cui’ angki phiardan harsa zet a thiamtu Armenian nunau 20 kan sawmkhawm thei. Cutin, kan ni tinh sung ah Schiaparelli Hnipuan Dawr thar ihsin suaitta thuamhnaw a nawl khatnak cu Amerika Dingkhawm Ram ah kan kuat thei.

           

Cumi hnu ahcun Place Vendome ih tthum aw ka kampani (company) ihsin thuamhnawpawl, hman-kop thiripawl, rimhmui phunphun pawl cak zet in ka suah ih, kan zuar suak. Leitlun fashion khawvel cu thinlung a hninter in a nuam zet ih, khatlam ah thap aw ngam ko ih zuam a ttulnak le mah runzuamtu ton cang tivek khal a um ringring ti ka tongteh ngah. Asinan Nazi-pawl in Paris an lak tikah, cui ka khawvelte cu camkhatte ah a hlo vuarvi.

           

Fashion khawvel tanta in Amerikan ah ka ra feh. France ram ih ralpawl in an lak hrih lo mi hmunram ih um nauhakpawl hrang siivai lei thei ding in, Amerikan ram sung khawte le khawpi tam zet hrawh suak in tinh-sum (fund) hawlnak thucah simh puai pawl ka tuah vivo. Thla hnih hrawng a rei hnu ih France ram ka kir sal tik ah lamzin phittu dang pakhat ka tong lala.

           

French nauhakpawl hrangih siivai leinak hrangah, Amerikan ram ih tinh-sum khonnak a hohatu Quaker Khristianpawl in dollar thawng sawmruk man hrawng vitamin siipawl cu keimah in France ram ih va zem ding ah in kuat. Ralbuai lai a si ruangah ralpawl ih ti-hnuai-longpawl hrial ih kel kual vivo in kan feh ih, Bermuda Tikulh ah kan cawl lawk. Cutawk ah buainak ka tong. Thinphan nei luar tuk siahkhongtu bawi in ka phurh mi siivaipawl cu ralpawl in a tthen a zar an lak zo mi ram ah ken kan siang lo tiah i rak kham.

           

Kei in, siivaipawl cu caan rei kan awhter pang ahcun an siat thluh ding ih, in kuattupawl khal ttan lam nei cuang lo Quaker-pawl an si ruangah Nazi-pawl kut sung ih a thlen ding cu phan ding a um lo thu ka sim nan cu pa cun lungruh zet in i el thotho. Cutin, a netnak ahcun sii retnak thingkuangpawl long thil tthumtupawl ih an tthumh rero lai cu beidong zet in ka thlir cuahco men.

           

Bermuda ihsi long ih kan pawhsuah hnu khal ah cui’ thubuai cun ka thluak a luah khat ringring. Khawpi lai fang ih hmun lawnglak thlennak ding lamzin dang a um nawn lo maw si ding?

           

Long par ih thuthang palai pakhat ka ton tikah thil umtudan hmuahhmuah cu thinheng le hngirtteu zet in ka sim thluh. Asinan cui’ thuhla cu a ngai thupi ding ih thirhri thawi in thuthang a kuat ding ti cu ka rak ruat lo lawlaw. Atlantic Tifinriat paltlangh ih Portugal ram Lisbon khawpi kan thlen tikah ka ton mi thubuai cu ramtinhuap ih buaipi mi thuthang ah a rak cang zo ti ka hmu. Cutawk ih um mi British rampalai in i ra tong ih thuhla umtudan cipciarte’n i ra sut. Cu thluh cun, vitamin siipawl phurh-thiarnak ding lamzin cu nazi kar sungah a felfai thluh.

           

Ralbuai a reh tikah Paris ah ka ra kir sal. Schiaparelli Fashion Dawr cu ka ong sal. Dawr sung ih tuah ding mi fashion puai pakhat cio hrangih timlamawk cu a ol-ai lo nasa. Vei khat cu tthal caan ah, a ra thleng ding mi thlatang hmuahnak fashion puai hrangih kan timlamawk rero lai ah ka dawr hnipuan tthitu falapawl in hnattuantu duhphorhnak (demonstration) ah in tel san thluh. Ka hnenah thiltthitthiam pakhat le thil tthitnak hmun hohatu nu pakhat lawng an tang. Puai tuah ding in ni 13 lawng a duh thlang.

           

Umm.. himi puai hi cu ka pai’ thucah ih hmual a sangbik tiang a thlen a ttul ttum a si hi tiah ka ruat. Khuitawk lamzin in khawpi laifang ih hmun lawnglak ah kan feh ding?

           

Thu phunphun ka ruat. Tawkfang cun ka thin hmuah a tawi thluh. Kan ni tinh vek cun a cang thei lo lawlaw, kan ruahmannak kan tthawn a ttul rori a si bik hi ti’n thutluknak tuah mai ka duh thlang. Culai ah ruahnak pakhat ka vun ruat ngah. Thuamhnaw design thar pawl cu kan tthit ttheh man cancan lawng khal ih phosuah mai a ngah ko lo maw?

           

Cutin, thiltthitthiam, hnattuan hohatu nu, thil zuartu nute le hnipuanpawl a hruhtu ding milempawl thawn mansahlap in hnattuan kan thok. Ni 13 sung rori cawl lo bang lo ih kan ttuan hnu ah, a ni kan tinh ni ah Schiaparelli Thlatang Thuamhnaw Pholangh Puai cu kan tuah suak thei.

           

Kan phosuah mi thilripawl khal vun zoh sinh hnik. Khawtkor (coat) tthen khat cu ban an nei hrih lo. A tthen cu ban khatlam lawng bun mi an si. Kan sersuah mi thuamhnaw design tampi cu tthit ttheh tik ih an pianhmang ding hmuh cia theinak dingah puanthan peh khawm ih tar mi an si. Asinan cui’ phosuah puai danglam zet cu mipi in tha in pe zet ih, thuamhnaw tampi in cah ruangah hlawhtlinnak duh um zet kan ngah.

           

Ka pai’ nunsimnak thucah fimvar zet cun hlawhtlinnak dang pakhat ah i hruai sal a si. Cumi hnu, ka hringnun lamtluan khal ah ka pai’ thucah cu ka thlun ringring.

           

Khawpi laifang ih hmun lawnglak thlen theinak ding ah lamzin pakhat lawng a um lo, lamzin dang tampi a um lai ti mi cu vei hnih vei khat lawng si lo in, tlaitluan ih a dik mi ttongkam a si.

(Advice - Reader’s Digest, February 1961)

...................