A Hrek Neh-zo-tu

Nun Tthansohnak hrang Thuron Pitling (II)

A HREK NEH-ZO-TU

Himi ca ngantu Olivia de Havilland hi Amerikan rammi, zuknung le thuanthucawn cangtunu (actress) a si. 1916 kum ah, Japan ram, Tokyo khawpi ah a suak. William Shakespeare ih thuanthucawn hminthang A Midsummer Night’s Dream ah tel in lemcawn le zuknung khawvel ah a lut.

1930 kumpawl le ‘40 kumpawl ah zuknung tam zet a zuk. Cumipawl lakah Captain Blood (1935), The Charge of the Light Brigade (1936), The Adventures of Robin Hood (1938), le They Died with Their Boots On (1941) tivekpawl khal an tel. Strawberry Blonde (1941), Hold Back the Dawn (1941), le The Male Animal (1942) tivek thuanthucawnpawl khal ah a tel fawn.

To Each His Own (1946) le Heiress (1949) thawn Academy Award for Best Actress (Cangtunu Thiambik Academy Laksawng) a ngah. Lehhnu lam khal ah zuknung tam zet le TV thuanthucawn tam zet ah a tel vivo. 1980 kumpawl tiang ah zuknung tthenkhat ah a tel lai.

2008 kum ahkhan United States ih National Medal of Arts (Phunpihuap Thiamzung Laksawng) pek a si.

A unaunu Loan Fontaine khal zuknung cangtunu a si ih, annih unau hi 1930 kumpawl ihsi la r thawk Hollywood zuknung cangtunupawl lak ih lar reibik khal an si.

****

Shakespeare ih ‘A Midsummer Night’s Dream’ (Tthal Laili Zan Mang) nomhlim thuanthucawn (comedy) ih ka tel ngah pekte ah a si. Ka telngahnak zawn cu lasi huatsuak Puck zawn ah a si.

Cu lai ahcun kum 17 mi ka si. Sang Tlawng (High School) ka ttheh pekte, lemcawn khawvel in ka thinlung i hip zet caan a si.

Director hminthang Max Reinhardt in cui’ thuanthucawn cu Hollywood Bowl thuanthucawn hmunpi ah phun dang deuh in a suah sal ding an ti tikah ka tel ngah ve pang thei ti’n mai hualvan hliahnak ah minung hrilnak ih feh ve ka tum.

Asinan ka feh ve menmen a si ko. Thiamnak hmang ih pumcawmtupawl level thlengtu ka si lo ruangah beiseinak sangpi cu ka nei ngam lo. Asinan van tthat thlak zet in mangbangza thil ka tong. Cangtu pianthlai mil ih lemcawngtupawl a hriltu director in thuanthucawn sungih cangtunu thupibik pakhat a si mi Hermia hrangah thuanthucawn sung ih biakawknakpawl (dialogues) i samhter sinh. A thaisun ahcun cangtunubik ttuantu ding ih aiawhtu pahnihnak ah in hril. Aiawhtu (siahrelh) dung ih aiawhtu ka si cu!

Cangtunu ttuan ngah dan ding lamzin a um lo ti ah ka ruat. Asinan hla zet hman sehla thil ra cang thei khal cu a si ve ko. Ziang a va si khalle ttulnak a um pang ah keimai’ lam cu ka rak timtuah cia ko pei ti in ka ruatcat.

Lemcawn kan zir thok ni ihsin Director Reinhardt in Hermia thawi’ pehpar ih a sim mi hmuahhmuah cu ngunngaihte’n ka rak hminsin. Hermia ih ttong ding mi pawl cu kalhmang diktei’ ttong thei ding in amah rori in i zirh. Awphawi fehter a duhdan, aw sang le aw niam hman a duhdan pawl cu amah rori in a samh. In zirh mi hmuahhmuah cu thuduan (script) cahnahpawl ahcun hminsinnak tete hmang in ka rak hminsin thluh. Cu thluh in ka pindan siate sungah nazi tam zet sung retheih tuar in cui’ lemcawn ttpngkampawl cu vei tampi ka cinh non rero.

Asinan ka cinh ve menmen. Ka bei khal a dong phah ko. Ka tel ngah theinak ding cu ruahsan ding um lo tluk a si. Asinan ka van tthatnak hrimhrim ah, aiawhtu pakhatnak cu zuknung can ding pakhat a neih ruangah a suak. Cun, puai thok hlan ni nga duh ah Hermia ttuantu ding cangtunu bik cu thuanthucawn cinh phah in, khatlam ih a zuk rero mi zuknung in ttheh lohli an duh ruangah caan hleifuan tiang pe ih zuk a ttul thlang ih a suak ve. Cutin, cangtunu ding cu keimah ah ka rung cang.

Beidong phah deuh cing khal in zuam ttentto ih ka rak cinh-nakpawl cun tthathnemnak an run nei thlang. Hollywood Bowl ih Hermia ka ttuannak in lemcawn khawvel ih ka lamzin cu hlawhtling zet in i on sak. Warner Brothers Zuknung Kampani in cui’ thuanthucawn cu zuknung ih a tuah tik khal ah a cangtu ding ah keimah thotho in sang. Himi zuknung ihsin zuknung khawvel ah ‘arsi’ pakhat ka hung si thok.

Timtuahcianak ih rahsuah rori a si. Aiawhtu pahnihnak dinhmun ih ka um lai ah taima zet ih ka rak zuamnak, ka rak cinh-nak pawl kha ti pang thilthu ih ka rak tuah mi an si lo. Ka thluak sung ih a tang ringring mi ttongkam pakhat ruangah a si. Ka rualpi putar Husi ih thuron peknak ttongkam a si. Husi cu kan khua ih um, Spanish miphun, putar pakhat a si. A hnattuan cu hmuan kil a si.

Thingkung tete pawl a ngaina zet. Cun, midang theihthiamnak nei zet khal a si. A hnattuannak hmun kiang ih ka feh tinte’n malte sung cawl duak in ka tleirawl lai ih ka ton mi harsatnak tinkim hrangah a thuron ka rak dil ttheu. Ka ton mi harsatnak cu keimah lala ih suahter mi harsatnak a si ah cun awkam nem niahnote’n Spanish awphawi thawi’ a ttong mi ttongkam pakhat a um. “Man fel cia ih timtuahtu cun a ral hrek a do neh zo,” timi ttongkam a si. Don Quixote nunthuleng ihsi laksuah mi ttongkam a si. Spanish ttong ih a rel ah cun a ttong cu aw niam aw sang a um dendo ih hlasak tla a bang phah.

Asinan ka hringnun ih beidongnak nasa zet hmaisabik ka ton hnu lawngah a ttongkam ih sullam cu kimcang le fiangfaite’n ka theithiam fang.

Tlawng ttiak puai kan tuah hlan thla khat duh hrawng ah a si. Kan class (khaan) ih a pahnihnak ka si ruangah laksawng pek puai ah thu ka sim ngah ve ding ti’n a thup a thli in ka rak thei cia. Cumi ka theih cun ka lung a awi in, keimah le keimah khal ka zum aw zet, ka ngaisang aw zet.

Asinan tlawng ttiak puai thlen hlan ni nga ah thinthirza thuthang pakhat ka thei thutthi. Kan class sung ih camibuai pakhat ih ka hmat a mal ruangah tuihlan ih a pathumnak ngahtu pate cun i run hleih ih, laksawng pek puai ah amah in thu a sim ding timi thuthang a si.

Ka riah a sia in ka ning a na zet. Curuangah ka rinsan mi Husi hnenah ka va tlan. Ka simmi hmuahhmuah a ngai ta. Cuihnuah nuamtetei’ a lu thing phah in, “Tthatei’ na rak timlamawk ual lo,” i ti.

“Hitluk ih zuam a ttul ding ti ka thei cia lo pi,” tiah puhmawh ka hawl.

“Rel cia cu a theih lo nan hivek cu thil cang thei a si ko silawm. Curuangah zum lo pi ih a cang thei mi thil hmuahhmuah hmaton thei ding in timlamawk a ttul. Hringnun ih in hliahfiah ngaingai caan hngak men cu a ngah lo. Kanmahte kan timlamawk cia a ttul. Olivia, man cia ringring ding in timlam aw ttheu aw.”

Husi ih thuron ttongkam thlun thluh ringring ding cu a ol lo. A harbik cu Robin Hood zuknung kan zuk ttum, Maid Marian lem ka cawn lai kha a si.

Zuknung sungah kar ceh lo, a sir zawng ih rang to a ttulnak zawn pakhat a um. Cumi hrangah kampani in rang todan zirhtu saya pakhat in san sak. Ka sayapa cu mi ti fekfek tuk a rak si ih, ka cauh hnephnep tiang in i cinh nonter ttheu. Rang to kan zir tinte’n, ttum khat ah vei khat cu ka thin a heng ringring.

Asinan van neih thlak zet in ka thinhengnak cu puak kuai lo ding in ka kil aw thei ih, zuknung kan zuk ngaingai ding caan ahcun ka man cia thluh thei. Korfual phorpi hruh in rang ka to ih khemra (camera) hmai ah ka ra suak. Culaifang ah rang cu a thir dukdi ih a tlan ciamco. Thingkung karlak ah cak zet in a tlan huho. Hmun kip ah thing bul tumpipi an um. Lei kuar tumpipi sung ah tidai a khat in an um. Leikuarpawl cu kan ngah thei ceuceu in kan lanh vivo hramhram. Ka dinter thei lo ahcun vei khatkhat ahcun kan pahnih in khur sungah kan tla ding ti ka thei.

A hnar hri ka dirh nasattuk ruangah ka kut an na thluh. Asinan ka kut a na lak men, cawlh a tum cuang lo. Culaifang ah mi ti fekfek tuk ka sayapa ih zirh mi cu i bawmtu ah a cang. Cuvek cakkhai thil a thlen tikih thil ti dan ding cu ka thluak sungah hnget zet ih tang ding ko in i rak zirh. A hnar hri kha hluah dirh vek ih dirh ding timi a si.

A hnar hri kehlam vawrhlam a sangsangte ih dirh rero tikah rang kaa sung ih hridai cun a biang a rawt rero ih rang hrangah a na. Cuti ih ka tuah hnu lawng ah rang cu a tlan a tthumh deuh ih ka khontthawl thei vivo. A netnak ahcun kan cawl thei. Ka thinphantuk ruangah kutke cangvai thei nawn lo khop in ka cau. Cau zet ih to phah cun rang to ka zir lai ah khan thinheng tuar thei lo in, tuvek ih ka thiam tiang rak zir lo sehla ziangvek in ka van a se ding ti ka ruat sal rero.

Lehhnu ahcun thiamzung (art) ttuanrian thawn leitlun hmun tintian le hmun deng le kawr tthenkhat tiangah ka thleng. A cang thei mi thil hmuahhmuah hrangah ralring cia thei ding in timlam aw cia aw ti ih Husi in i cah vek in, riahnak ding hotel pakhat ka thlen tinte’n ka pindan thawi’ a naibik mi meisa kang caan ih suahnak ding cakkhai sangka khui ah a um ti ka zoh ta ttheu. Cuihleiah cakkhai thilthu ih hman ding sii retnak thingkuangte khal ka keng ringring. Mi tthenkhat cun thil ttul lo pi harsat tuar in ka thiar rero an ti ttheu. Asinan himi thingkuangte khal hi ka hrangah vei hnihkhat men hnak ih tam a ttangkai dah.

Hivek ih ralrinnak, timlam-awk-cia-nak tete hi zoh hruak men ahcun thil tenau le thupi lo men an bang. Asinan hivekpawl ka tuah ruangah thinhar thinphan um lo te’n thin hahdam zet in ka um thei. A cang ah phei cun hipawl hin thih le nun thu khal an rel ve cang a um fawn. Paris ih kan inn ah cuvek cu zan lai fang ah vei khat kan tong dah (Olivia de Havilland hi France ram, Paris khawpi ah a um tam.... .....callettu).

Zinglam nazi pahnih a si. Khualtlawnnak ihsi inn kan thlen zan a si. Ihkhun pindan sangka nasa zet ih king awn ruangah ka pasal Pierre thawn kan tthang. Sangka kan on tikah kan fapa Benjamin umtu nu a rak si. A thinphang in a tha a tthia rero. A ttong khal ttong ttha thei hrot lo in ‘Benjamin a thaw a sam ciamco, thaw hip ding nei lo ih thi zik vek in a um’ a ti.

Mansahlap in ka fapa ih pindan lam ah ka va tlan. Kan fapa cu hngawng reksak mi vek in a thaw a sam ih a cau zet. Nat a tuarnak ruangah a hmai khal a ram diadia thluh. Pierre cu ttelifawn umnak lam ah a tlan cih ih sibawi a hei ko. Kei le nau umtu cu mangbangtuk lam ah ziang tuah ding ti khal thei nawn lo in kan umhmun ah kan ding cuarci.

Malte a rei hnu lawng ah ka thluak a hung fim deuh ih, khualtlawn cang ih kan ken ttheu mi thingkuang ka va ong. A zan ih ra thleng kan si ruangah thil khal kan phorh hrih lo. Cumi sungah ka ret ta ih ka theih mi thil pakhat ka hawl. Nauhak fingkhawi dan ngan mi cabu a si. Tu ahcun ka fapa khal kum nga mi a si thlang ruangah cabu khal cu a hlun ve thlang.

Cabu sung ahcun ka fapa ih nat cu ka vun hawl. Croup timi nat a si. Thli suahnak thazungte pawl an thlin ruangih thawthawtnak lamzin a pit mi nat a si. Ketli ihsi a suak mi tisa khu tampi hipter in a ttha thei ti a si. Nau umtu cu coka ah a va tlan. Pierre cun sibawi cu mina dang inn ih a rak feh thu thinhar zet in a ra rel.

Ziangkhal si sehla kanmahtei’ kan tuah a ttul thlang. Cabu ih ngandan vek in kan fapa cu tisa khu thawn kan kulhter ih, thinlung sung ih thlacam phah in kan hngak. Nuamtete’n a zia um vivo. A tir vek cun a thawthawt a harsa tuk nawn lo. Sibawi a ra thlen ahcun a thawthawt cu zaran zikte tiang a thleng sal zo.

Sibawi a tlun hnu, ka fapa ihkhun kiang ih ka din lai ahcun Husi ka mangsuak ih a par ah ka lung a awi zet. A thuron pek mi ttongkam in in bom mi hi a mal nawn lo. Ka fapa Benjamin a tel ve ding mi khualtlawnnak ih kan fehzawng tim kan tuah tinte’n ‘zum lo pi ih a cang thei mi pawl hrangah ralring cia aw’ titu Husi ih ttongkam vek cu salsuak in ka zal sungah cabu pakhat khal ka thun tel cih ringring ruangah tuvek ih cakkhai ton cang khal ih ka man cia theinak a si.

Khualtlawn thingkuang sung ah amkhamnak thilri pakhat bang ih ka ken tel ringring mi cabu cun cumi zan ahcun amah ka thiarnak hrang ih ka cemliam mi hnak ih a let tampi in i rulsal zo a si.

(Advice - Reader’s Digest, June 1960)
Olivia de Havilland ih nunthuanthu hrangah Britannica Encyclopaedia 2009 Student and Home Edition hman a si.