Nun Tthansohnak hrang Thuron Pitling (IV)
NA HMUITIN DING MI HRIL AW
Himi ca ngantu Johnny Weissmuller (1904-1984) hi 1924 le 1928 Olympic
Puaipi ah sui tacik panga a rak ngahtu Amerikan rammi, tidai leuh thiam
hminthang a si. Leitlun huap tidai leuh zuamawknak tam zet ah a tel ih
leitlun hminsin tahfung (record) 67 tiang a khiak theitu a si. 1932 kum
ah Metro-Goldwyn-Mayer, Inc. zuknung kampani (company) in aw suak Tarzan
zuknung thar an tuah tikah Tarzan cangtu ding ah Weissmuller an hmang.
Tarzan zuknung 12 tiang a zuk ih Tarzan ttuantu hmuahhmuah lak ih
hminthangbik a si.
A ngan mi maingannunthu (autobiography) ‘Water, World, and Weissmuller’ cu 1967 ah a suah.
****
Tidai leuh zirhtu saya William Bachrach in kum 15 ka ti hrawng ihsin hmailam caan ttha nei thei ka si tiah a ruat ih i rak ngaihven. Amai’ hnen ih ka zir hnu, a rei hlan ah zirhhruainak ttongkam pakhat i sim. Cui’ caan ihsi thok in a zirhhruainak ttongkam cu tuini tiang tidai sung ah siseh, lei par ah siseh ka hmang vivo.
****
Cu bang lai ahcun Saya William Bachrach in Illinois Lehpannak Club (Illinois Athletic Club) ih tileuhnak hmun ah ni tin in i zirh, i cinh pi ttheu. Ka kut vai dan, thaw ka thawt dan, ka leuh thok dan, ka kir sal dan tivekpawl cipciar zet in i remh sak. Tidai leuh lai ah taksa sang zet ih ret thei ding in, tidai sung ihsi leuh lo in, tidai par ihsi leuh thiam ding khal in i zirh rero. I zirhnak ruangah tthansohnak khal awmang tawk a um. Zalen leuh (free style swimming) ah ttangphel (yard) za khat cu sekand (second) 52 ah ka leuh suak thei.
Asinan harsatnak pakhat a um. Tidawl pakhat lawng ih zir-cinh ka si ih, ka cinh-nak tidawl ahcun a hnuai ih phah mi zial ah rin dumpi fiang zet ih tuah mi a um. Ralca bel dum thawi’ tuah mi rinpawl an si. Ti leuhtupawl an zuamawk lai ih fehnak zawn an hlohlonak ding ah an tuah mi a si.
A ngaingai ahcun cui’ rin cu ka rak ruat ngah dah lo. Asinan reipi ka zir-cinh rero tikah dingh zet ih ka leuh theinak ding ah cui’ rin dumpi pawl cu mah le mah thei aw hran cuang lo in ka rak rinsan ziar.
Ka sayapa Bach khal in a tir ahcun a thei lawk lo. A hnuai lam ih rin tuah lo mi tidawl ih i leuh fial tik lawng ah a thei ve. Ka leuh caan cu sekanh khat ih tthen nga tthen khat rori a tla niam.
_09.jpg)
Tahnak nazi keng in vei khat i leuhter. Cuihnu ah vei khat dang i leuhter lala. Cuihnu ah i rak auh. “Johnny, dinghte’n na leuh ual lo. Leuhnak zawn langtertu rin dum a um lo vete’n tidawl pumpi’n na hel kual ciamco a si si.”
Saya Bach cun a lukhum cu tidawl khatlam zim ih springboard pakhat parah a ret ih a khatlam zawn ah i hruai. Cu thluh in,
“Khah, hinah, khimi lukhum khi na hmuitin ding mi a si. Na thluakzung sung ah ret hnget aw. Cu thluh in khimi lukhum zawn ah rin pakhat na thinlung in suai aw. Cu thluh in na suai mi rin zawn zawh in na leuh ding. Cu lawng ah a rangbik in na thleng ding,” a ti.
Cui’ a zirhhruainak ttongkam cun Olympic Lehpan Zuamawknak ah ttum hnih tiang tel thei ding in i kaihruai ih, sui tacik (gold medal) panga tiang i ngahter. Lehhnu lam khal ah midang ih tuah sak mi lamzin rinsan in ka nung nawn lo. Keimai hmuitin mi cu keimah in ka tuah. Cu thluh in cu tawk hmun thleng tengteng ding in ka tha neih hmuah suah in ka zuam.
1928 kum Olympic Puai thlen zik zawng ah ka vorhlam ke ih thahri pakhat a na. In zirhtu saya hnen ih ka va sim ahcun leh zuamawknak ah tel i siang lo pang ding ti ka phan ruangah ni hnih sung cu ka tuar cuahco. Ka feh khal ah ka ke na lang lo ding in harsa zet in ka kil aw. Asinan ka ke na cu a luar vivo. Cu lawng ah ka hmuitin mi ka hloh sal zo a si hi ti ka mang suak sal. Leh zuamawknak ih tel thei ding in ka ke na tuamhlawm dam ding sawn kha ka hmuitin hmaisat a ttul ti ka ruat suak. Cumi ka ruat ngah vete’n in zirhtui’ hnen ah ka ke nat thu ka sim thei lohli. Khawnto thawi’ hlumternak le tuamhlawmnak dangdang kan tuah lohli. Cutin, zuamawknak thok zawng ahcun ka dam felfai man zo.
Ka luat ceuceu a si. Cumi hnu cun ka sayapa Bachrach in ngunngaih zet ih i sim mi ‘fehnak ding lamzin menmen hnak in hmuitin mi sawn kha thinlung ih ret hnget ding, hmuitin mi kha hloh lo ding ih zoh ringring ding’ ti mi ttongkam ih man neih zia ka thei fiang sinsin.
Lehhnu lam ih ka nun khal ah thinlung cok buai zet thilthleng pakhat ka tong lala. Zuknung zuktupawl in Tarzan zuknung thar pawl zuk an tum ih Tarzan ih cang ding ah keimah in hril. Zuknung tuahtupawl cun ka cangvaih thiamnakpawl cu an rinsan ko. Asinan lemcawn ka thiam ngai pei maw ti cu an ringhlel. Curuangah lemcawn zir-cinh-nak phunphun in kaiter. Kei khal in thulung zet in ka kai. Lemcawn zirhtu in tidai leuhnak pawl an zuk tik ih langsar ttha cuang ding in le mawi cuang ding in tidai ka leuhdan cu thleng a ttul i ti. Kei khal in i simdan vek in ka zuam. Cumi cu zohsinh-nak ih kan zuk tikah boruak a siava zet ti kan hmu. Zuknung puanzar ih ka lemcawn mi cu lemcawn thiam lo ti-leuh-thiam pakhat thawn an bang aw. Ti-leuh thiam lo lemcawngtu khal a bang fawn.
Beidong zet in saya Bachrach hnen ah ka va feh. “A tici lo e, sayapa. Ziang ti zawng hman in lemcawngtu ttha cu ka si thei lo ding.”
Sayapa cu reipi tiang daite’n a um. Cu thluh in, “Johnny, lamzin na hlo a si hi. A sir ah na pial. Tarzan si na duh si lo maw? Tarzan cu ti-leuh a thiam, nang khal tileuh na thiam. Curuangah Tarzan thawi’ bang aw ding in ziangtin lem ka cawng ding ti ruat duh hlah, nangmai’ sidan ih na um cun a tawk zo. Na thinlung sung ah cui’ lamzin lawng kha fiang zet in ret aw, cu thluh in cui’ lamzin zawh in feh mai aw.”
I sim vek cun ka tuah. A vei hnihnak kan zuk sinh tik ah zuknung tuahtupawl an lung a kim zet. Lemcawn na thiam zo a si hi ti’n in fak lamlam. A ngaingai ahcun zuknung sung ah ziangvek in ka lang ding ti ruat lo in, keimai thiam dandan ih ka tuah men mi an si. Khatlam in kan rel a si le ka thinlung sung ih ka suai mi lamzin zawh in ka feh men mi a si.
A lehhnu, kum tampi rei ah ‘hliahfiahnak’ pakhat ka tong sal. Nunnak hloh dengmang khop ih cangsualnak pakhat a si.
Zarh cem awllen nikhua a si. Zan khat cu ka nupi le a nu le pa (ka pi le pu) pawl thawn nuamtawl siothlak in tipithuanthum ah kan feh. Ti kap thawi’ peng kul hrawng a hla mi tikulh pakhat ih feh kan si ih, lamzin hrek kan thlen hrawng ah rin lo pi’n thli-le-ruah in in nuai. Midangpawl cu long lu lam ih pindan (cabin) sung ah an um. Kei cu keimah lawng in a dung lam ih long mawnnak leeng kiang ah ka um. Long zial ong khar ding ih ka va feh zawng ah long cu a her thutthi ih ka ralring man nawn ta lo. Vei khat lawng ka au man ih, long tlangkhan lan in tidai sung ah ka tla. Tidai par ih ka hung thlen sal caan ahcun long dunglam meisa eng cu khawthim lak ah nuamtete’n a pil hlo vivo ti ka hei hmu. Ka au-aw cu zo hman in an rak thei lo.
A tir ahcun ka thin a phang ciamco lawk. Ka um nawn lo ti rei lo te ah an thei cih ding. Cutikah ra kir sal in in ra hawl ding. Asinan khawthim lak ih in hawl hmuh ding cu beisei ding a maltuk lawmam.
Tidai par ah phuan aw in ziangtluk rei ka um ti ka thei lo. Lehhnu deuh lawng ah ka thinlung buairuai lak ahcun nun-hum hridai (life line) timi ttongfang pakhat a rung awk tang aw. Nun-hum hridai timi cu tidai ih tla ding pawl khamnak ah long par ih an ttawn ttheu mi hridai a si. Cui hridai thawi’ pehpar in rin timi ka ruat suak. Ka umnak zawn cu rinhmang in ka vun ttuat. Tikulh cu peng 25 hrawng a sau. Tikulh le keimai karlak ah rin dingh pakhat thinlung ih suai in cui’ rin zawn ih ka feh ahcun ti kap ih thlen a theih ko ding tiah ka ruat. Cu thluh in ka neih ngaingai mi hnak ih tam sawn mah le mah rinsanawknak thawn tidai cu ka leuh thok.
Nazi pathum hrawng a rei tikah khawthim pahtlangh in tikulh ihsi a ra tleu mi mei-eng tete ka hmu ban. Ka lungawi tuk ah ka ttahhah a suak. Tikap ka thlen cun ka cau hnephnep zo.
Ka tonteh mi cu thin thir za a si. Asinan cui tontehnak cun ka rak neih cia mi nun lam hruaitu khawruahnak pakhat cu a hngetter sinsin. Cui’ khawruahnak cun tidai sung lawngah si lo in, hmun tin ah a tlunlam ih phuan aw so thei ding in i bawm ringring.
Ka ruahnak zungzam ih ka suai mi rin cun Tarzan ka ttuan sung kum 18, cu thluh in Ramlak mi Jim (Jungle Jim) ka ttuan sung kum 7, a rei mi zuknung ih lemcawngtu ka ttuan sung hmuahhmuah lam i hruai ringring. Ka nun cu nun hualvan ttha pakhat ah a canter. Ka ngainat bik m i tidai leuh hnattuan thawn ka dingcang thei.
Tu ahcun kampani (company) hotu pakhat ka si zo. Ka kampani cu ti-leuhnak tidawl dawltu kampani a si. Tidawl kan tuah tik khal ah keimai’ tahfung le duhdan in kan tuah. Ka tuah mi tidawlpawl ahcun a hnuai zial ah rin dum pawl ka tuah lo lawlaw.
(Advice - Reader’s Digest, September 1958)
****
Tidai leuh zirhtu saya William Bachrach in kum 15 ka ti hrawng ihsin hmailam caan ttha nei thei ka si tiah a ruat ih i rak ngaihven. Amai’ hnen ih ka zir hnu, a rei hlan ah zirhhruainak ttongkam pakhat i sim. Cui’ caan ihsi thok in a zirhhruainak ttongkam cu tuini tiang tidai sung ah siseh, lei par ah siseh ka hmang vivo.
****
Cu bang lai ahcun Saya William Bachrach in Illinois Lehpannak Club (Illinois Athletic Club) ih tileuhnak hmun ah ni tin in i zirh, i cinh pi ttheu. Ka kut vai dan, thaw ka thawt dan, ka leuh thok dan, ka kir sal dan tivekpawl cipciar zet in i remh sak. Tidai leuh lai ah taksa sang zet ih ret thei ding in, tidai sung ihsi leuh lo in, tidai par ihsi leuh thiam ding khal in i zirh rero. I zirhnak ruangah tthansohnak khal awmang tawk a um. Zalen leuh (free style swimming) ah ttangphel (yard) za khat cu sekand (second) 52 ah ka leuh suak thei.
Asinan harsatnak pakhat a um. Tidawl pakhat lawng ih zir-cinh ka si ih, ka cinh-nak tidawl ahcun a hnuai ih phah mi zial ah rin dumpi fiang zet ih tuah mi a um. Ralca bel dum thawi’ tuah mi rinpawl an si. Ti leuhtupawl an zuamawk lai ih fehnak zawn an hlohlonak ding ah an tuah mi a si.
A ngaingai ahcun cui’ rin cu ka rak ruat ngah dah lo. Asinan reipi ka zir-cinh rero tikah dingh zet ih ka leuh theinak ding ah cui’ rin dumpi pawl cu mah le mah thei aw hran cuang lo in ka rak rinsan ziar.
Ka sayapa Bach khal in a tir ahcun a thei lawk lo. A hnuai lam ih rin tuah lo mi tidawl ih i leuh fial tik lawng ah a thei ve. Ka leuh caan cu sekanh khat ih tthen nga tthen khat rori a tla niam.
_09.jpg)
Tahnak nazi keng in vei khat i leuhter. Cuihnu ah vei khat dang i leuhter lala. Cuihnu ah i rak auh. “Johnny, dinghte’n na leuh ual lo. Leuhnak zawn langtertu rin dum a um lo vete’n tidawl pumpi’n na hel kual ciamco a si si.”
Saya Bach cun a lukhum cu tidawl khatlam zim ih springboard pakhat parah a ret ih a khatlam zawn ah i hruai. Cu thluh in,
“Khah, hinah, khimi lukhum khi na hmuitin ding mi a si. Na thluakzung sung ah ret hnget aw. Cu thluh in khimi lukhum zawn ah rin pakhat na thinlung in suai aw. Cu thluh in na suai mi rin zawn zawh in na leuh ding. Cu lawng ah a rangbik in na thleng ding,” a ti.
Cui’ a zirhhruainak ttongkam cun Olympic Lehpan Zuamawknak ah ttum hnih tiang tel thei ding in i kaihruai ih, sui tacik (gold medal) panga tiang i ngahter. Lehhnu lam khal ah midang ih tuah sak mi lamzin rinsan in ka nung nawn lo. Keimai hmuitin mi cu keimah in ka tuah. Cu thluh in cu tawk hmun thleng tengteng ding in ka tha neih hmuah suah in ka zuam.
1928 kum Olympic Puai thlen zik zawng ah ka vorhlam ke ih thahri pakhat a na. In zirhtu saya hnen ih ka va sim ahcun leh zuamawknak ah tel i siang lo pang ding ti ka phan ruangah ni hnih sung cu ka tuar cuahco. Ka feh khal ah ka ke na lang lo ding in harsa zet in ka kil aw. Asinan ka ke na cu a luar vivo. Cu lawng ah ka hmuitin mi ka hloh sal zo a si hi ti ka mang suak sal. Leh zuamawknak ih tel thei ding in ka ke na tuamhlawm dam ding sawn kha ka hmuitin hmaisat a ttul ti ka ruat suak. Cumi ka ruat ngah vete’n in zirhtui’ hnen ah ka ke nat thu ka sim thei lohli. Khawnto thawi’ hlumternak le tuamhlawmnak dangdang kan tuah lohli. Cutin, zuamawknak thok zawng ahcun ka dam felfai man zo.
Ka luat ceuceu a si. Cumi hnu cun ka sayapa Bachrach in ngunngaih zet ih i sim mi ‘fehnak ding lamzin menmen hnak in hmuitin mi sawn kha thinlung ih ret hnget ding, hmuitin mi kha hloh lo ding ih zoh ringring ding’ ti mi ttongkam ih man neih zia ka thei fiang sinsin.
Lehhnu lam ih ka nun khal ah thinlung cok buai zet thilthleng pakhat ka tong lala. Zuknung zuktupawl in Tarzan zuknung thar pawl zuk an tum ih Tarzan ih cang ding ah keimah in hril. Zuknung tuahtupawl cun ka cangvaih thiamnakpawl cu an rinsan ko. Asinan lemcawn ka thiam ngai pei maw ti cu an ringhlel. Curuangah lemcawn zir-cinh-nak phunphun in kaiter. Kei khal in thulung zet in ka kai. Lemcawn zirhtu in tidai leuhnak pawl an zuk tik ih langsar ttha cuang ding in le mawi cuang ding in tidai ka leuhdan cu thleng a ttul i ti. Kei khal in i simdan vek in ka zuam. Cumi cu zohsinh-nak ih kan zuk tikah boruak a siava zet ti kan hmu. Zuknung puanzar ih ka lemcawn mi cu lemcawn thiam lo ti-leuh-thiam pakhat thawn an bang aw. Ti-leuh thiam lo lemcawngtu khal a bang fawn.
Beidong zet in saya Bachrach hnen ah ka va feh. “A tici lo e, sayapa. Ziang ti zawng hman in lemcawngtu ttha cu ka si thei lo ding.”
Sayapa cu reipi tiang daite’n a um. Cu thluh in, “Johnny, lamzin na hlo a si hi. A sir ah na pial. Tarzan si na duh si lo maw? Tarzan cu ti-leuh a thiam, nang khal tileuh na thiam. Curuangah Tarzan thawi’ bang aw ding in ziangtin lem ka cawng ding ti ruat duh hlah, nangmai’ sidan ih na um cun a tawk zo. Na thinlung sung ah cui’ lamzin lawng kha fiang zet in ret aw, cu thluh in cui’ lamzin zawh in feh mai aw.”
I sim vek cun ka tuah. A vei hnihnak kan zuk sinh tik ah zuknung tuahtupawl an lung a kim zet. Lemcawn na thiam zo a si hi ti’n in fak lamlam. A ngaingai ahcun zuknung sung ah ziangvek in ka lang ding ti ruat lo in, keimai thiam dandan ih ka tuah men mi an si. Khatlam in kan rel a si le ka thinlung sung ih ka suai mi lamzin zawh in ka feh men mi a si.
A lehhnu, kum tampi rei ah ‘hliahfiahnak’ pakhat ka tong sal. Nunnak hloh dengmang khop ih cangsualnak pakhat a si.
Zarh cem awllen nikhua a si. Zan khat cu ka nupi le a nu le pa (ka pi le pu) pawl thawn nuamtawl siothlak in tipithuanthum ah kan feh. Ti kap thawi’ peng kul hrawng a hla mi tikulh pakhat ih feh kan si ih, lamzin hrek kan thlen hrawng ah rin lo pi’n thli-le-ruah in in nuai. Midangpawl cu long lu lam ih pindan (cabin) sung ah an um. Kei cu keimah lawng in a dung lam ih long mawnnak leeng kiang ah ka um. Long zial ong khar ding ih ka va feh zawng ah long cu a her thutthi ih ka ralring man nawn ta lo. Vei khat lawng ka au man ih, long tlangkhan lan in tidai sung ah ka tla. Tidai par ih ka hung thlen sal caan ahcun long dunglam meisa eng cu khawthim lak ah nuamtete’n a pil hlo vivo ti ka hei hmu. Ka au-aw cu zo hman in an rak thei lo.
A tir ahcun ka thin a phang ciamco lawk. Ka um nawn lo ti rei lo te ah an thei cih ding. Cutikah ra kir sal in in ra hawl ding. Asinan khawthim lak ih in hawl hmuh ding cu beisei ding a maltuk lawmam.
Tidai par ah phuan aw in ziangtluk rei ka um ti ka thei lo. Lehhnu deuh lawng ah ka thinlung buairuai lak ahcun nun-hum hridai (life line) timi ttongfang pakhat a rung awk tang aw. Nun-hum hridai timi cu tidai ih tla ding pawl khamnak ah long par ih an ttawn ttheu mi hridai a si. Cui hridai thawi’ pehpar in rin timi ka ruat suak. Ka umnak zawn cu rinhmang in ka vun ttuat. Tikulh cu peng 25 hrawng a sau. Tikulh le keimai karlak ah rin dingh pakhat thinlung ih suai in cui’ rin zawn ih ka feh ahcun ti kap ih thlen a theih ko ding tiah ka ruat. Cu thluh in ka neih ngaingai mi hnak ih tam sawn mah le mah rinsanawknak thawn tidai cu ka leuh thok.
Nazi pathum hrawng a rei tikah khawthim pahtlangh in tikulh ihsi a ra tleu mi mei-eng tete ka hmu ban. Ka lungawi tuk ah ka ttahhah a suak. Tikap ka thlen cun ka cau hnephnep zo.
Ka tonteh mi cu thin thir za a si. Asinan cui tontehnak cun ka rak neih cia mi nun lam hruaitu khawruahnak pakhat cu a hngetter sinsin. Cui’ khawruahnak cun tidai sung lawngah si lo in, hmun tin ah a tlunlam ih phuan aw so thei ding in i bawm ringring.
Ka ruahnak zungzam ih ka suai mi rin cun Tarzan ka ttuan sung kum 18, cu thluh in Ramlak mi Jim (Jungle Jim) ka ttuan sung kum 7, a rei mi zuknung ih lemcawngtu ka ttuan sung hmuahhmuah lam i hruai ringring. Ka nun cu nun hualvan ttha pakhat ah a canter. Ka ngainat bik m i tidai leuh hnattuan thawn ka dingcang thei.
Tu ahcun kampani (company) hotu pakhat ka si zo. Ka kampani cu ti-leuhnak tidawl dawltu kampani a si. Tidawl kan tuah tik khal ah keimai’ tahfung le duhdan in kan tuah. Ka tuah mi tidawlpawl ahcun a hnuai zial ah rin dum pawl ka tuah lo lawlaw.
(Advice - Reader’s Digest, September 1958)
No comments:
Post a Comment