Tipithuanthum Siangpahrang ih Fanu (Russian Thuanthu Roling)

Tipithuanthum Siangpahrang ih Fanu

(Russian Thuanthu Roling)

Khuahlan lai ah, Novgorod Ropi ti ih kawh mi tiva kap longcawlhnak khawpi ahhin awnmawi tumthiam tlangval no Sadko timi a rak um.

Ni tinte'n sumdawng milian in simaw, mizahum  pakhatkhat in simaw Sadko hnenah palai an thlah ttheu ih, an tuah mi puai hrangah awnmawi ra tum ding in an ko ttheu. Cutikah Sadko cu hri hleihnih a nei mi gusli (ttingttang ci khat) thawn puai tuahnak pindanpi ah a va feh lohli ttheu. Cutawk ahcun mipi hmuahhmuah an laam thluh tiang in a ttingttang hripawl cu a thai ttheu.

"Khopkham zet in ei aw!" ti'n inntek cun rawl einak cabuai pakhat kawhhmuh phah in a sim ding ih, a kiang ah tangka malte a tanta ttheu ding. Cuvek ih an pek mi tangka malte thawn Sadko cu a cawm aw.

A rualpipawl in, "Hitluk tangka malte thawn ziangtin na nung thei?" tiah an sut ttheu.

"A har ciamco lo," tiah Sadko khal in a sawn theu. "Cuihleiah, ni tinte'n puai phun dangdang ih feh in, anmai' ngainat mi awnmawi tum in, an tum mi awnmawi in pindan sung ih minung hmuahhmuah a laamter lai hmu theitu minung paziat an um?"

Sadko cu a suahsemnak khawpi uang zet tu a si. A suahsemnak khawpi cu Russia ram sung ih khawpi lianbik le zalenbik a si. Bazar ih Zuarmual hnok zet ah a feh ttheu. Cutawk ahcun sumdawngpawl in dawr an tuah thliangthliang ih hmun tin ram tin ihsin a ra mi sumtuahtupawl thawn an dawr aw ttheu. Bazar ih a feh tinte'n ram hla zet  – Italy, Norway le Persia (Iran) tivek -  ih ra mi minungpawl ih ttong phun dang zet theih ngah lo ti a nei dah lo.

Long par ih kainak kailawnpawl umnak hmunlam a vun zoh tikah, tipithuanthum paltlangh ih feh ding mi longpawl cu an phurh mi thing bungrua pawl, thlairawl pawl, savun pawl, ei-in rim hmui pawl, le dar le thir mankhung pawl thawn a vun hmu ding. Volkhov Tiva tlun ih don mi Lilawn Ropi lam a hei zoh asile a khatlam ral ih lungvar biakinn hlei hnih pawl ih sui-ti khut mi luanglu pawl ihsin a ra suak serhso mi tleu pawl a hmu fawn ding.

Cutikah, "Leitlun ahhin Novgorod khawpi vek khawpi dang hi a um pei maw?" tiah a ttong ding. "Hi hnak ih hmunram ttha sawn a um thei pei maw?"

Asinan Sadko cu vei hnih-khat ah a um a har ve. Puai ih awnmawi a tum lai ah a laamtu falapawl cun vei hnih-khat cu amah zoh in an hni-no ve ih, cuvek hnih-no mawi pawl ruangih a thinlung ah meisa a alh can khal vei khat men a si nawn lo. Asinan annih cu an lian ih anih cu a rethei. Anih a rak um ve cu a ruah hman an ruat fawn lo ding.

Umhar can siimlam vei khat cu khawpi phardawlpawl dunglam ah veivak in, Volkhov Tiva kiang ah a vung feh. Tiva kap ih a ngainatbiknak hmun ah feh in a gusli cu a cawn parah a suang. Tiva kap ahcun tifawn nemte pawl an ra deng aw ih, thlapi vang cu tidai parah a tleu serhso.

"Duhnungza Volkhov Tiva," tiah thawpi thaw phah in a ttong. "Na hrang ahcun mi lian siseh, mi rethei siseh, an bang aw thluh. Nang hi nunau rak si awla maw! Nangmah hi ka lo nei ding ih, ka duhdawt mi khawpi ahhin kan ceng tlang ding."

Sadko cun awthlung riahsiatza a tum. Cumi thluh ah remdaihnak a um mi awthlung, cumi thluh ah lungawi aipuannak awthlung. A gusli ihsi suak mi awnmawi cu Volkhov Tiva parah an fawn darh.

Vei-le-khat ah Tiva cu rorum zet in a hung cangvai. Tisuar cak zet pawl in tivakap an rak deng ciamco. "Maw van law, in run aw!" ti'n Sadko a au laifang ah tiva sung ihsin thil tumpi pakhat a hung pawt. A hmai ah mi tumpi a ra ding. Cui mi tumpi cun tikeplung pawl thawi' ceimawi mi siangpahrang lukhuh a khum. A luthlung ihsin tipithuanthum timaan pawl an thlai aw ih an fawn sulhso.

"Awnmawi tumthiam pa," tiah mi tumpi cun a ko, "Tipithuanthum Siangpahrang ih ttong hi rak ngai aw. Hitawk ahhin ka fanu pakhat a si mi Siangpahrang Fanu Volkhova ra veh ding in ka ra. Na awnmawi awn thlum cu kan umnak tiva tawdeng tiang a rung thleng ih, ngai nuam kan ti nasa."

"Ka lungawi, Siangpahrang Bawipa," tiah Sadko cun aw tthia zet in a sawn.

"A rei hlan ah ka umnak ah ka kir sal ding, cutawk ih puai ka tuah mi ah awnmawi ra tum awla ka duh," tiah Siangpahrang cun a sim sal.

"Ka lung a awi zet," tiah Sadko in a sawn. "Asinan khuitawk ah a um? Cun, ziangtin cutawk ah ka ra thei ding?"

"Tipithuanthum hnuai ah a si. Si e! A fehdan na hawl hmu ding ti ka thei cia. Asinan na ngah ding mi laksawng ngah cia awla a ttha ding."

Tiva sung ihsin thil tumpi pakhat a hung pawt ih Sadko ih ke ah a hung pet. Sui kep pawl a nei mi nga pakhat! Sadko in a zoh rero lai ah cui' nga cu a khong car ih sui tum ah a cang.

"Siangpahrang Bawipa, na tirhsiannak hi mangbangza a si!"

"Khami cu rel duh nawn hlah!" tiah Siangpahrang in a sim. "Awnmawi hi sui hnak in a mankhung sawn. Leitlun hi dikdawh sehla cun mi lian ah na cang ding!" Cu thluh in tiva ah a dawp lut khumkho sal ih, a pil hlo ta.

A thaizing, zingthlapit ih dawr an on rero laifang ah Sadko cu bazar ah a va thleng. Sui nga cu mangbang zet ih rak zoh rero tu sumdawng pakhat hnenah a zuar. Cu thluh in longcawlhhmun ah a feh lohli ih, cumi ni lala ah Novgorod ihsin a suak ding mi long pakhat ah umhmun a va ham.

Long cun Volkhov Tiva a zawh suk ih, Ladoga Tili paltlangh in Finland Tipikel lam a pan hnu ah Baltic Tipithuanthum ah a lut. Tidai thuk zet parih long a tlan zurzo lai ahcun, Sadko cun long varanda tlangkhan tlun ihsin tipithuanthum cu a zoh ringring.

"Tipithuanthum kau riahriah ahhin, Siangpahranginn cu ziangtin ka hmu thei ding?" tiah hmur phun sepso fang in a hun ttong.

A ttong thluh rual ciah ah long cu a ding thutthi. Thli in long puanzar pawl an hran rero ko nan long cu a ding ringring thotho. Kut tha cak zet in a kaih cawlh mi vek rori a si.

Long hnattuan tthenkhat cu thinphang mangbang in siatcamnak an tuah. A dang pawl cu an nunnak hrangah thla an cam. "Tipithuanthum Siangpahrang a si tengteng ding!" tiah long hotu cu a au. "Upatnak langternak thilpek a duh a si ding, asilole kan lakih minung pakhatkhat a hawl a si ding."

"Thinphang hlah uh, a hawl mi cu keimah ka thei," tiah Sadko in a sim hai. Cu thluh ah a gusli cu la in long tlangkhan parah a kai.

"Kai tang uh!" tiah long hotu cu a au.

Asinan zohman ih an kaih man hlan ah Sadko cu long par ihsin a dawp thla ih, tifawn hnuailam ah a lut.

Sadko cu a pil vivo. A pil vivo. Tipithuanthum zial a vung thleng. A tlunlam ihsin ni tleu cu nemte'n a rung eng. A hmai zawn ah lungvar Siangpahranginn a um.

Sadko cu lung sen thawi' tuah mi kotka ihsin a lut. Siangpahranginn sangka tumpi pawl umnak a thlen tikah, pindan tum maktara lang thei ding in sangka cu an on sak. Pindan ropi cu mikhual zahum le Siangpahrang sungkua pawl thawn an khat thluh – herring nga le sprat nga pawl, cod ngapi le flounder nga pheng pawl, gobies nga le nga hling nei pawl, duum ngarul le tipithuanthum tlangkaikuangpawl, cangai le kaikuang pawl, arsi-nga le nga hmur parh pawl, tipithuanthum cumkheng pawl le nga tum pipi pawl an kim thluh.

Mikhualpawl lak ahcun Tipithuanthum Siangpahrang ih fanupawl a si mi tiva lasi falapawl an ding. Pindan deng ih cumkheng tumpi thawi' tuahmi phaw siangpahrang tohkham ah Tipithuanthum Siangpahrang le Siangpahrangnu an to.

"A can na khelh tawk ciah!" tiah Siangpahrang in a rak ti. "Awnmawi thiampa, ka kiang ah hin ra to awla, laam hun thokter uhsi!"

Sadko cun a gusli cu a cawn par ah ret in lungawiza awthlung a tum. A rei hlan ah nga hmuahhmuah cu lungawi aipuang hmuihmel thawn tidai an leuh thok. Tipithuanthum zial par ahcun an tur-pa-kak ciamco hai. Tiva lasi falapawl khal an khir an zuang, an sawi kual aw nasa.

"Na awnmawi awthlung cu ka duh zet!" tiah Siangpahrang cun a phuang. Pindan laifang ah a va khirsuak ih a va laam ve. A kut a hawi, a puan a pharh-her aw, a sam an fawn, a ke pawl an tur.

"Zamrang deuh in!" tiah Siangpahrang cun a rak auh. "Zamrang deuh in tum hrih aw!"

Sadko cun a tum nawt sinsin ih, Siangpahrang ih laam khal a rura vivo. Midang hmuahhmuah cu an laam an cawl ih, mangbang zet in an Siangpahrang cu an zoh. A mawlmang thei patawp in a cangvai. A sawi aw her cak deuhdeuh, a khir sang deuhdeuh, a tur na deuhdeuh.

Cutikah Siangpahrangnu in zamrang zet in, "Awnmawi thiampa, cawl lohli aw! Nang cun Siangpahrang hi amai' pindan sungah a laam men ah na ruat men thei. Asinan tlunlam ahcun tipithuanthum tisuar in nauhak thillem vek in longpawl a sawi pet rero ding, tisuar tum zetzet in tipikap an deng ciamco ding," tiah a sim.

Cumi a theih tikah Sadko cun a gusli hri cu cat ding ko in a dir. Cu thluh in, "Siangpahrang Bawipa, ka gusli hri a cat," tiah a sim.

"A va zah thlak ve," tiah Tipithuanthum Siangpahrang cun a laam cawl phah in a sim. "Ni tampi sung ka laam thei. Asinan mi felfai zet na si, Sadko. Ka fanupawl lakih pakhat lo neihter in hitawk ah kumkhua in um awla a ttha ding tiah ka ruat."

"Siangpahrang Bawipa," tiah Sadko cun ralring zet in a sawn, "tipithuanthum hnuai ahcun na ttongkam cu daan a si cih. Asinan himi cu kei ih inn a si lo. Kei cu keimai' suahsemnak Novgorod khawpi duhdawttu ka si."

"Khami thu cu rel nawn hlah!" tiah Siangpahrang cu a huuk humho. "Na nupi hril ding in man cia aw. Ka fanupawl, hmai ah ra suak uh!"

Tiva lasi falapawl cu Sadko ih hmai ah a sangsangte'n an ra feh. A neta cu a hmaisa pakhat hnak in an duhnung sawn vivo. Asinan Sadko ih thinlung cu a rit zet ih, a zoh hman a zoh thei ceu.

"Thil dik lo a um maw, awnmawi thiampa?" tiah Siangpahrang cun aipuang zet in a sut. "Hril a har tuk mawsi? Cuti a si ahcun a lo nuamtertu pakhat thawn ka lo neihawkter ding. Ngai aw Siangpahrang fanu Volkhova!"

Siangpahrang fanu cu hmailam ah a ra suak. A mitmu rong hring pawl cu an tleu mawi zet. Hnih-no nem zet in a hmur a thuam mawi. Sadko hnenah a feh ih, "Duhdawtbik mi Sadko, a netnak ahcun kan um tlang thei thlang ding. Kum tampi sung tipikap ih na tum mi awnmawi ngai in ka thinlung a rak hnin ttheu sokhaw," tiah a sim.

"Volkhova!" tiah Sadko cun mangbang zet in a sawn. "Na tiva tluk thotho in duh na nung!"

Asinan Tipithuanthum Siangpahrangnu cu Sadko ih hna kiang ah a va kun ih, "Sadko, mi ttha na si, curuangah thudik ka lo sim ding. Volkhova vei khat te na hnam hnu ah simaw, na pom hnu ah simaw cun na umnak khawpi ah na kir sal thei nawn lo ding," tiah a dimte'n a sim.

Cumi zan cu a nupi ding thawn tipithuanthum timaan ih tuah mi ihkhun ah Sadko cu a it. Duh a nung tuk lawmam, mi a hip thei tuk – ka rak ruahsan mi hmuahhmuah kimcang thluh ko in a ttha, ziangruangah ka pom thei lo ding? tiah Sadko cun a ruat.

Asinan Siangpahrangnu ih ttongkam – na khawpi ah na tlung thei dah nawn lo ding – timi kha a hna-thlam ah a ra thang leuhleuh ih a kut cu cangvai thei lo in a khong thluh.

"Duhdawtbik mi," tiah siangpahrang fanu cun a ko, "ziangruangah i pom lo?"

"Himi hi ka umnak khawpi ih kan ti ttheu dan a si," tiah Sadko cun aw tthia thawn a sawn. "Kannih cu neihawk zan khatnak ah kan hnam aw dah lo, a pom tla kan pom aw dah lo."

"Cuti a si ahcun ziangtik hman ah i hnam in i pom ngah dah lo ding ti khal ka phang," tiah siangpahrang fanu cun riah se zet in a sawn ih, khatlam a hoi san.

A thaizing, Sadko a hung tthang tikah a hmai cu ni in a rak tlet vekin a thei. A mit a hun men tikah a kiang ahcun Siangpahrang fanu Volkhova um lo in, Volkhov Tiva sawn a rak um. A dunglam ahcun Novgorod khawpi phardawlpawl an rak um!

"Inn ka thleng," tiah Sadko cu a ttong ih, a ttap – a ttahnak san cu inn a thlen sal ruangih a lungawi ruangah maw, siangpahrang fanu a co ngah lo ruangih a riahsiat ruangah maw, a pahnih ruangah simaw, a si thei.

* * *

Cumi hnu cun Sadko hrangah caan ttha a rung her. A hnenih tang lai mi paisa thawn long pakhat le a phurh ding thilri kimcang zet in a lei. Cutin Sadko cu sumdawng milian ah a hung cang ih, lehhnu ahcun Novgorod khawpi ih milianbik ah a hung cang. Cuihleiah fala no mawi zet nupi ah a tthi ih innsang a din. A gusli tum in a fanaupawl an laam lai a zoh theinak ding ah puai tampi a tuah ttheu.

Asinan siimlam awn-au reh caan vei hnih-khat ahcun khawpi lenglam ah lam a leng ttheu. Tiva kap ah to in a awnmawi cu tiva par ah a fawnter ttheu. Cule, a cancan ah duhnung zet mi lu pakhat cu a awnmawi ngai ding in tiva ihsin a hung pawt suak ttheu – asilole cumi cu Volkhov Tiva parih thlapi tleu menmen khal a si thei.

Hram: The Sea King's Daughter, A Russian Legend, told by Aaron Shepard