Chin Kum Thar (Bung Khat Thuanthucawn)

Chin Kum Thar

(Bung Khat Thuanthucawn – One Act Play)

 

Thuanthu Cawngtu:

Pa Thang

Nu Par

Thiamte

Nu Kim

Liante

 

(Inn khaan sungah tohkham panga a kual deuh in an ret).

 

Pa Thang a rung lut.

 

Pa Thang: Ka nufa pawl teh zohman ka va hmu lo ve. An leng hlo thluh maw si? Thiamte Nu?

 

Nu Par: (hanghnah hangrah tampi keng phah in a rung lut) Awi..ah. Ziangha?

 

Pa Thang: Nan rak vak hlo thluh si hmang ka ti ih ka lo ko sin men.

 

Nu Par: (hanghnah hangrah cu cabuai parah ret phah in) Vak hlo lo e. Chin Kum Thar hrangah tim kan tuah rero si lawm.

 

Pa Thang: Kum Thar hrangih timtuah ah thlairawl tivek a qul sawm?

 

Nu Par: Chin Kum Thar timi cu thlairawl lak qheh lomnak khal a si ruangah inn khat le inn khat an neih mi cio an cawih-aw. An hmuan le loram thlairawl an hlawm-aw qheu ti ka lo sim zo si.

 

Pa Thang: Cuvek teh? Tulai minung pawl hi an tirhfak hai tuk ih in cawih ve duh lo pang kei. Kanmah lawng ih kan cawih ahcun kan sung tuk ding a si si.

 

Nu Par: Sung lo e. Kan tuah mi hi Cung Khuanu in a hmu thotho. Thlawsuah kan dong thotho ding. Pek lam ah lungawinak a um ti a si kha.

 

(Thiamte a rung lut)

 

Thiamte: Nunu le papa, nan qong mi ka thei. Chin Kum Thar a si ih, ziangmi si in leih ding?

 

Pa Thang: Aw… puai ti vete’n hnipuan thar ti ta rori. Christmas kor nan ti, Mirang kum thar hnipuan nan ti, tu ah Chin Kum Thar kor maw si lala ke?

 

Nu Par: Nute, Chin Kum Thar ahcun hnipuan dang hruh lo in kan hnam thuam kha hruh awla a qha bik.

 

Thiamte: Hni veng ih vah cu a har ka ti deuh. Bawngbi ka hruh qhang tuk i.

 

Pa Thang: E, cuvek tete. Hni veng iam-i hi an mawi zet hokhaw. Bawngbi hruh caan tla a um ding, hni ven caan tla a um ding. Mai’ miphun cin le dan mawite thlauthlak a qha lo.

 

Thiamte: Awle, Papa.

 

Pa Thang: Nute, Na nu in Kum Thar ahcun venghnen pawl kan thlairawl cawih ding a ti ih a ret khawm liailiai kha. A rem dandan in va cawih hai awla.

 

Thiamte: (hanghnah hangrah pawl la phah in) awle, papa. (donsang ihsin a suak).

 

Nu Par: Papi, puai qheh ah vak hlo lo in, inn ah ra tlung cih aw. Tu ihsin ka lo sim cia aw.

 

Pa Thang: Puai um khatkhat thawn, mal lai cu rualpi thawn kan to khawm kei cu ka rak ti deuh ho ngei. Ziangah ha?

 

Nu Par: Kum Thar a si ruangah ar kan that ding ih, innsang thlacam nei in rawl kan ei ding.

 

Pa Thang: E, cuvek cu Mirang kum thar ah kan tuah qheu si.

 

Nu Par: Mirang kum thar khal ah tuah a theih thotho. Chin Kum Thar khal ah tuah a theih thotho. Cule, Chin Kum Thar ahcun thlairawl kan khum mi hrangih lungawithu simnak le a ra lai ding mi caan ih thlairawl kan cinnak ding hrangah thla kan cam cih ding.

 

Pa Thang: A si ngai. Chin Kum Thar hi Mirang pawl ih Thanksgiving Day an timi vek deuh tla a rak si si. Pathian hnenih lungawithu sim ti kha… a si tak, a si tak.

 

Nu Par: Sang teh na ei zo maw?

 

Pa Thang: A hmin le hmin lo zoh phah in zawl hnih ka ei zo…hahhah..

 

Nu Par: Aiha… na tep cem thluh kei. Ni dang ah hmuah sang na ei duh mumal si lo.

 

Pa Thang: Kum Thar sang cu fang thar ih tuah mi a si ih, a rim khal a thaw, amah khal a thaw.

 

(kik..kik..kik.. sangka king awn)

Nu Par: Rung leng aw.

 

(vainim pum, hanghnah hangrah le fangfai malte keng in Nu Kim a rung lut)

 

Nu Kim: Nan tho qha maw? Kum Thar cibai.

 

Pa Thang: Kan tho qha ho khaw. Kum Thar cibai le.

 

Nu Kim: Kum Thar ah thlai thar ka lo teh hai.

 

Nu Par: Kan lung a awi tuk. Pathian in lo thlawsuah sin seh law.

 

Nu Kim: Amen.

 

Nu Par: Rak to hrih aw. Lakphak kan in tlang ta ding. (Lakphak tuah ding in a suak).

 

Nu Kim: Awle.

 

Pa Thang: Nannih sung teh ziangtin Chin Kum Thar nan hmuak tum? Nan timtuah dan tla in ruah ve awla. Kei hi thu ka thei lo tuk ih, nan tidan lo cawn vivo a qul qheu.

 

Nu Kim: Kan tlin tawk cun kan timtuah ve nasa. Kan fanau pawl khal Chin Kum Thar thuhla kan sim rero.

 

Pa Thang: A va qha ve. I hun sim ve hnik aw. Ka fanau pawl sim ve ka duh si. Mirang kum thar thawn ka theih rawi celcel ih, ka buai deuh e.

 

Nu Kim: Theih rawi a ol zet ngai. Kum Thar veve an si si. Asinan Chin Kum Thar kan timi cu thil pahnih a kop-aw. Pakhatnak cu Kum Thar ti rori hi a si mai. Kan pipu kum siar ih kum khat cem hnu, kum thar a thoknak a si ko. A pahnihnak cu, thlairawl an thar ih, ei an theih caan a si vekin fang an er, sang an tuah, thlairawl phunphun an cawih-aw. Ruai tla an rak qheh fawn.

 

Pa Thang: A si tak ngai. Thil thupi zet pahnih a kop-aw a si si.

 

Nu Kim: Si rori. Cule, kannih cun thlairawl thar caan a si vekin Pathian hnenih lungawithu simnak khal ah kan hmang cih. Kan pupa in vainim pum le fangvui lak a theih cin ahhin “thih kan luan” an rak ti. Cumi thlun in Pathian in nunnak ding thlairawl in pek mi parah lungawithu kan sim.

 

Pa Thang: Nan ti qha tuk aw. Nannih cingcing.

(Lakphak keng in Nu Par a rung lut ih, Nu Kim ih in ding ah a pe).

 

Nu Kim: Ka lungawi.

 

Nu Par: Nu Kim, tuizing cu Lai fang nan deng tluttlo bang i? Tukvirh ihsin ka rak lo hmu.

 

Nu Kim: Si. Kan pa in arsa suan cun Lai fang thlah ding. Cumi cu Lai suan taktak a si a ti qheu ih, fang thar kan deng ciamco.

 

Nu Par: A thawt le thawt lo cu duhdan a bang-aw cio lo nan, a vitamin hrang hrimhrim ah Lai fang cu a qha tuk a si si.

 

Nu Kim: Asile, ka va tin hrih ke. Kum Thar puai hrangah ka pasal fanau pawl ka va ceibawl a qul ve si.

 

Nu Par & Pa Thang: Awle. Kan lungawi tuk.

 

(Nu Kim a suak)

 

Liante: (Rung lut phah in, tohkham ah a to ih) Pa, kum thar hrangah ceretlawh laam kan zir ih, ka nau hi a khir thei lo ih, rua in a ke a celh phahphah…hahahai…

 

Thiamte: (Rung lut phah in) A netnak lam ah a si kha. Nan khawng nawt thei em si lawm.

 

Liante: Nawt vivo ding an ti si.

 

Pa Thang: Si e. Ceretlawh hi fang thar lomnak a si ih, kum thar laam a si hrimhrim. Cule, nolh sal vivo tikah, nawt vivo ding a si.

 

Thiamte: Ziangahsaw an nawt vivo?

 

Pa Thang: Amah ceretlawh laam ih kalhmang a si hrimhrim. An nawt vivo ih mipi khal in haw-haw phah in tha an rak pe ve. Keimai’ duhdan tla cun a ke kham hmaisasa suak in, a neta bik ih tang theitu kha laksawng tampi pe sehla ka duh.

 

Liante: A qha zet ding.

 

 

Nu Par: Si e. Laam menmen a si lo. Mi zuanzang a qul. Cawilu le Lai thuam kimcangtei’ hruh men hman hi mi zaran hrangah cun a rit zet zo. Cumi thawn ceretlawh ah nawt zet ih khir vohvo thei cu nunau cakvak, nunau harhdam an si. Fala harhdam le nupi harhdam an si cu.

 

Liante: Eheu…

 

Thiamte: Aiha… gym feh a qul ding a va bang ve.

 

Pa Thang: Hlan lai ahcun lo thlo in, fang le vainim an phur. Hmun suk hmun so ah ni tin hna an quan ih, thli fim an hawp fawn tikah an rak cakvak ngaingai. Tulai cu cakvak ding hman in paisa pek bet a qul a si hi.

 

Thiamte: Miphun tinkim hin Kum Thar kan nei a bang. Kum Thar hi a tam e.

 

Nu Par: Si e. Kawl in Qhal ah kum thar puai an tuah. Mirang in Thlatang ah. Kannih in Fur cem zawng ah kan tuah.

Thiamte: Ziangah an bangaw lo?

Pa Thang: Khuiha, keimah hun rel lawlaw keng. Kum siar tikah Ni zoh ih siar an um ih, thlapi zoh ih siar an um. Tu ih Mirang nithla kan timi hi Ni zoh ih siar mi a si. Kannih, Tuluk le Kawl tivek pawl cun thlapi zoh in ni le thla kan siar. Thla de thok ihsin kan siar ih, a neta thla det hlan tiang kha thla khat a si mai.

Thiamte: Bible sungih Israel pawl teh ziangtin an siar pei?

Pa Thang: Annih khal in thlapi zoh in ni le thla an rak siar ve.

Thiamte: Cule, kan hnam thuam pawl hi Khristian biaknak thawn a kalh-aw titu an um. Khawsia le rirai biaknak ih an rak hman mi a si ti’n biakinn ih hruh duh lotu an um. Himi hi a dik maw?

Pa Thang: Hnam thuam hi khuavang biaknak ah an rak hmang cuang lo. Ni sunglawi ih an rak hruh mi a si sawn.

Thiamte: Ziangruangah Chin Kum Thar hman a thupi?

Pa Thang: Kan Chin thla siar dan pawl hin sullam an nei thluh. Thla hmin pawl ihsin Chin miphun in ziangvek hna kan quan, ziangvek in kan nung, timi a lang. Fang-er kan tic un fang an thar ih, fang thar ei a cu, cumi zoh in kum an rak siar tinak a si. Miphun pakhat kan si vekin kan nunphung kan kilkhawi ih, kan miphun cin le dan kan thlun lawng ah miphun dang pawl khal in miphun picang kan sizia an theithiam ding.

Thiamte: A si ngai. A va dik ve.

Pa Thang: Curuangah fang-er puai hi hmang uh si. Fang-er puai ah nuam uh si. (Salai Quan Ling Thang ih hla “Fang-er Puai” ih chorus phon ding. Thuanthu cawngtu pawl malte laam phah in donsang dunglam ah lut ding).

 

A cem……….

 

 

 

 

 

Țah Hla

Țah Hla 

Thimkhawzing in a tuam Lai lungrawnte,

Zian rim le khu'n a khuh hlo, kan zautlang!

Va ai-awn an reh, puak awn hlir thang e.

Man sung hlei kan nun vuakvelh mi'h a cang. 

Ral ti lian suar hamkha'n nunram a khei.

Van kan sang maw, vanduai hlei tesinfa!

Nunnak sungmuril tiang suntu ral fei

Reh law; cem seh, lung khei hlei tlei zuun hla! 

San sia, se sawng sin ko a siatsuahtu

Ral siang-țial-li'n runthang dai maw a bah?

Pialrang thlen cu lo kan sempi' tla cu

Zalem rawn an thleng maw, tuar rual si hlah. 

Ir-awm a sawh, țang sung a hnawh khat luar.

Țian kan siang hrih lo, kan lunglai a nuar.

Vanduainak in A Neh lo mi

Vanduainak in A Neh lo mi 

2022 November 20, Qatar ram ah World Cup onnak puai tuah a si ih, leitlun lemcan thiam hminthang Morgan Freeman thawn a ra lang mi mino danglam pakhat a um. 

Cumi cu Ghanim Al Muftah a si. 

Ghanim Al Muftah hi 2002 May 5 ah a suak ih, Caudal Regression Syndrome timi, zaang ruhpi hnuailam hang thei lo nat a nei. Faphir an si ih, a phirpi cu mi harhdam pangai a si. 

Ghanim Al Muftah hi sibawi in kum 15 tiang bak nungdam thei ding in an zum lo nan, tuini tiang a nundam ih hlei ah, mi hlawhtling pakhat ah a cang zo. 

Qatar ram le leitlun ih kut-tual-lei-sam pawl (disabled people) hrangah zohhim tlak minung a si ruangah World Cup opening ceremony khal ah an telter mi a si. 

An ram ah Gharissa Ice Cream timi uanrian company a nei ih hngeek 6 ah hen in hnauantu 60 in an uan. 

Bawhlung sit ih tel khal a paih zet ih, a kut ah but bun in a tel heu. 

Tidai leuh, scuba diving, tlang par kai le skateboard to tivek pawl khal a paih zet ih, kuttualleisam pawl zuamawknak Paralympic ah tel leh ding in a zuam rero. 

An ram kiangkap Tipi-kel Huapram (Gulf Region) ih tlang sang bik Jebel Shams khal a kai suak zo. Leitlun tlang sang bik Everest khal kai a tumtah. 

Al Muftah hin phunsangtlawng ah political science a zir ih, Qatar ram ih Prime Minister uan a tumtah. 

Thazang peknak thucah simtu (motivational speaker) a si ih, a YouTube channel in 830k subcriber nei in, Instagram account, @g_almuftah. ah 3.3 million follower a nei.

Hringnun Ral Rel Dan

Hringnun Ral Rel Dan 

Ka pupa pawl cun ral do can ih, neh thei dan ding kalhmang an duan mi khi "ral rel dan" tiah an ko. Ral do dan ning le khawng (tactics) le kalhmang (strategy) khi a si. Doawknak ah hin thazang cah lawng a tawk lo. Ral rel thiam sawn cun thazang mal sawn cing in a cak sawn a neh can tampi a um.

Hringnun khal hi doawknak a si kan ti heu. Kan saduhthah pawl ngah thei ding ah kalhmang phunphun ih kan zuam rero ruangah a si.

Hlan san leitlun ih ral doawknak ropi pawl lakah, a hminthang bik pakhat cu Persia Kumpiram (Empire) in Greece ram a do thu hi a si. Bawi Jesuh piansuah hlan kum 480 ah khan, leitlun uktu ropi bik cu Persia kumpi siangpahrang Xerxes a si ih, Egypt ram ihsin India tiang, ram kau maksak a rak uktu a si. 

Xerxes Ropi tiah ihzah zet ih an kawh mi, a san lai ih leitlun siangpahrang ropi bik cun, khawpi pakhat ram pakhat (city state) tivek tete ih a henhek aw mi Greece ram cu ol zet ih a neh mai a rak zum. 

Asinan Kumpi Xerxes hi a daithlang menmen lo. Greece ram neh thei ding in a ralbawi le khawnbawl thuron upa pawl thawn thla ruk sung rori an timtuah. An feh dan ding, an do dan ding (ral rel dan), an ul mi ralthuam le ei-in zate'n, khimkhuah zet in an timtuah cia. Tlaksamnak um lo ding in a fate bik tiang in an tawlrel cia thluh. 

Ralkap 100,000 le raldo long za tampi, ralthuam timri le lamcaw ei-in ha zet, ral rel dan kalhmang ha bik pawl thawn Greece ram cu a neh lohli mai ding ti'n a zum aw tuk. 

Asinan thil hi a feh tluang lo cengmang cun a tluang lo duh ngaingai. An fehnak lamzin ah thlipi nasa zet in a nuai ih long 400 an sungral. Greece ram an va thleng ih, tlang le tlang karlak lamzin bi zet ih an feh lai ah, Leonidas ih hoha mi, thih ih lo Spartan ralkap 300 in nazi 24 sung an rak kham. Minung 300 lawng an si ruangah Xerxes ih ralkap cun an neh ko nan, an ralkap tam tuk an thih phah ve. 

Asinan ralkap thazang nei ha zet Xerxes cun a tawp ahcun Greece khawpi Athens cu a neh. 

Cu thluh ah Greek ram ih a tang lai mi um sun Salamis tikulh ah a feh. Tipithuanthum parih do aw ding an si ruangah, cui' tipithuanthum a lang fiangnak tlangmual parah a siangpahrang tohkham a ret ih, doawknak cu a rak thlir. A neh a zum tuk ruangah a si. Ziangahtile a do ding mi Greek pawl hnakin a ralkap cu a let thum in an tam. 

Asinan Greek pawl ih ral do long fate le uanrang sawn pawl in Xerxes ih ral do long pawl cu an rak siatsuah. Rei lo te sungah a uanpi zet mi a long ralkap pawl thah an tuar rero lai cu mangbang le anhai zet in a zoh cuahco. Cuti'n duai le cau in Persia ah a tlung sal. 

A lehhnu kum khat ahcun a tang lai mi Xerxes ih long ralkap zate'n Greek pawl in an run cimih thluh. Khimkhuah le fimvar zet ih khua a rak khan mi hmuah cu thuhlolak ah an cang. 

Minung ih khawkhannak hi Pathian in rem a ti lo ahcun a hlawhtling thei lo. 

Asile khua kan khang lo ding maw? Kan hmailam can hrangah tumtahnak kan nei lo ding maw? 

Si hlah. Khua cu kan khang ding. Saduhthah le tumtah khal kan nei ding. Cuvek nei thei ding in sersiam mi kan si. 

Asinan, khua kan khan tikah, "Pathian in rem a ti asile," timi in kan thok ding. Kan khawkhannak zate'n Pathian kut ah a um ti langtertu a si. Khua kan khan mi ih thoknak khal ah Pathian a tel tengteng ding ih, a lai le a cem tiang in a kut ah a um ding a si. 

Curuangah, Paul in hmailam can ih a tumtah mi a rel tikah, "Pathian in rem a ti asile," ti hi a hmang heu (Tirh. 18:21, Korin 4:19). Pathian ih remtinak lo cun zianghman a tuah thei lo ti a theifiang. 

Jeim 4:13-16 sungah, khualtlawng in sum kan tuah ding ih kum khat ah cu zat kha zat kan ngah ding tiah a titu pawl a kawk ti kan hmu. Pathian remtinak tel lo in, minung lam in ziangtinkim ti thei thluh vekih hmailam can rel zutzo hi Pathian in a duh lo a si. 

Khua kan khan tikah:

1. Thlacamnak thawn Pathian sutron in khua kan khang ding. Siangpahrang David a hlawhtlinnak cu Pathian thawn khua an khan tlang heu ruangah a si. Sum kan tuah, hna kan uan tikah, a neitu cu Pathian a si ih, kannih cu Pathian ih hnauan a kilkhawitu kan si timi lungput kan neih a ul. 

2. Na khawkhan mi kha a ul ahcun Pathian in thleng sal mai seh. Pathian ih lungkim lo cing in nangmai' thu kha lalter aw hlah. Nangmai' thu na lalter duh can ah Profet Jonah ih ton mi kha hngilh hlah.

Paul ih missionary khualtlawn um hnihnak ahkhan, Paul le Silas cu Asia Minor ih Bithynia khua ah feh an tum (Tirh. 16:7). Asinan an khawkhannak kha Pathian in a thleng sak ih, Macedonia ah a fehter. Himi ruangah Europe khawmualpi ah thuthangha a thlen phah rori. Pathian in a ha sawn a thei. 

Khua cu kan khang ding, asinan kan khawkhan mi a hlawhtlin ding le hlawhsam ding cu Pathian kut ah a um (Thufim 16:1; 19:21). 

Curuangah kan hringnun hrangih ral kan rel tikah, khua kan khan dan kalhmang, khua kan khan lai ih kan lungput, le khua ka khannak ah Pathian a tel maw ti hi a thupi bik mi an si. 

Kan khawkhannak ah hitin Pathian kan telter ringring pei:

1. Thlacamnak thawn hlan aw phah in khua kan khang ding.

2. Kan ngah tum mi parah uanthuanawknak nei cia in khua kan khang lo pei.

3. Kan khawkhannak ah Pathian duh lo zawng kan telter lo pei.

4. Kumkhua a daih mi thlaraulam thil kha kan khawkhannak ah tel tengteng seh.

5. Khua kan khan thluh khal ah a zate'n Pathian hnenah kan ap thluh pei. 

Sirhsan: Rev. Charles Seet, "God's Plans Versus Our Plans", Preached at Life BPC Evening Svc, 2011-07-10.

Pathian Thangțhat Nun

Pathian Thangthat Nun

Ka nun ka ruah rero tik ahhin vei tampi cu Pathian hnenih lungawi hi a harsa ka rak ti ttheu. 

Leitlun ih ram siava bik ah ka um, cui ram siava bik ih ramkulh rethei bik ah ka tthanglian, cui ramkulh rethei bik ih minung lak hman ah, a rethei bik dinhmun ih ding ka si. 

Ka ram, ka miphun dinhmun a tthangso lo tuk mi hrangah, tuah thei mi ka neih mal phah zet ih, lungawi hi a harsa zet ttheu. 

Asinan Thangthat Hla Siangpahrangnu (Queen of Gospel Songs), America ih santhar biakkhawm zaihla ih Nu tiah an kawh mi Fanny J. Crosby (1820-1915) ih nun ka ruah tikah, thazang thar ka ngah sal ttheu. 

Ziangahtile Pathian hnenih lungawi lo ding, Pathian vuihramtu ding dinhmun ih a dingtu in, Pathian hrangah a dam sung a can a hman theinak san hi mangbangza ngaingai a si.

Fanny Crosby hi New York ihsin peng 50 hrawng a hlatnak Brewster khua ah, 1820 March 24 ahkhan a suak. Zarh ruk ih upa a si lai ah, sikserh nat in a tlakbuak ih, a mit khal a na. Sii an hnih mi a ngaih lo ruangah simaw, amah hi mit tha mal ci a rak si cia ruangah simaw, a mit in khua a hmu lo vivo ih, a mit a caw lan ta. Thla ruk ih upa a si lai ah a pa in a thih san fawn. 

Curuangah a nu le a pi in an fingkhawi ih, Khristian nun an zirh, bible bungcang tampi byheart ih thiam ko in an zirh. Mitcaw tlawng ah a kai ih, lehhnu cun bezai fing 1,000 lenglo phuahtu, thangtthat hla fing 8000 lenglo phuahtu le khawpi sung missionary ah a rung cang.

Vun ruat tik ahhin ka vanduai hleice tuk, ziang sualnak hman ka tuah lo cing in ziangruangah hivek dinhmun ka thleng tivek ih ruat rero ding tla a bang zet. Asinan Fanny Crosby cun a ton mi vanduainak ruangah Pathian a vuihram ve lo. 

"Dam sung ih ka mit a cawt lanta khal hi Pathian ih thlawsuahnak a si ding. Thaisun ah na mit a vang verver sal ding in ti khal sehla, ka cohlang lo ding. Ka kiangkap ih thil mawi le thuhla lunglutza pawl ih in thlem ahcun Pathian thangtthatnak zaihla pawl hi ka sak lo tla a si pang thei sawn," tiah a sim. Ttum khat ah phei cun, "Vancungram ka thlen ih ka mit in khua a hmuh thei tikah, ka hmuh hmaisabik ding mi i Runtui hmel a si ding," tiah a sim hngehnge.

A hla hi Chin Khristian Hlabu sung khal ah tampi hmuh ding a um. A tthenkhat phei cu kan sak tam bik mi pawl an si. Hla hmaisabik le netabik hi amai hla an si fawn ruangah kan Khristian Hlabu khaikhawmtu rori a si kan ti thei. Kan sak ttheu mi lakih a phuah mi pawl cu a hnuailam vekin an si.

1. Pathian Cungnung Bik (KHB. 1)

2. A Man A Khung (KHB. 19)

3. Ziang Tlukin Nuam (KHB. 20)

4. Pathian in A Lo Kil Ding (KHB. 23)

5. I Thup Aw (KHB. 48)

6. In Run Thei (KHB. 51)

7. Runtu Bawipa I Thup Aw (KHB. 55)

8. Bawipai Hruainak Hmun ah (KHB. 61)

9. Ka Thlarau A Thup (KHB. 62)

10. Rei Lo Te Kan Feh Hnuah (KHB. 65)

11. In Ruun Zo (KHB. 113)

12. Thinglamtah Nai ah (KHB. 120)

13. Jesuh Lawm Uh (KHB. 161)

14. A Hngakin Tong Ding Maw? (162)

15. Kawhhran ih Nehnak Hla (KHB. 182)

16. Neemten in Ko (KHB. 222)

17. Nan Lung Sangka ah Ka Ding (KHB. 233)

18. Jesuh in A Lo Ko (KHB. 237)

19. Nan Thilrit Thum Ta Uh (KHB. 244)

20. Na Hrangah Sual Thlahnak A Um (KHB. 245)

21. Cross ah I Run Aw (KHB. 252)

22. Runtu Bawibik Rung Tum Aw (KHB. 262)

23. A Hlo Ding mi Run Aw (KHB. 273)

24. Hnatuannak ah (KHB. 274)

25. I Hrial Hlah (KHB. 304)

26. Nangmah Naih In (KHB. 310)

27. A Sunglawi Sawn Nunnak Hnakin (KHB. 312)

28. Thlacamnak Tikcu Sunglawi(KHB. 315)

29. Maw Bawipa, I Run Ngai Aw (KHB. 317)

30. Lamtluan ah Runtun I Hruai (KHB. 328)

31. Sunglawi Thukamnak (KHB. 340)

32. I Naihter Aw (KHB. 361)

33. Thlarau Thlaici Vorh Uh (KHB. 367)

34. Bawi Jesuh Thuanthu I Sim Aw (KHB. 378)

35. Thuthangtha Thanter Uh (KHB. 408)

36. Jesuh Taangah Himte In (KHB. 423)

37. Sui Khuapi (KHB. 440)

38. Zangfahnak in Kan Him (KHB. 444)

39. Bawipai Rat Tikah (KHB. 493)

40. Zing Mawi Hnakin Mawi Sawn (KHB. 500)

Bawipai' Țhatzia Tep Hnik Uh

Ka nat besiat lai ahhin rawl ei lo in ni tawkfang in umter ih, sii thlai mi thawn in nunter. Ka pumpi le ril lam hrangah in tuahter mi a si. 

Cumi țheh ah, pawnghmuk tivek in eiter. Pum sungah rawl um lo ih in umter rei ruangah rawl hak ngai ei cih cu in siang lo. Neta lam deuh khal ah me hnawi le buh nemte com mi maltete in ka ei thok sal. 

Ka dam țhat lai ahcun hmuk hi ka rak ngaina lo zet. Pawnghmuk tla cu a thawtnak ka rak thei lo. Rilrawn rehternak men, ei ding dang zianghman um lo tuk can ih ei ding men ah ka rak ruat. Cake hmuk tivek khal ka rak ngaina dah lo. A thawt lo dan le a man khun hi a mil lo, dang tar cuakco ih ei țul mi rori, paisa heu ih lei a țul lo ka rak ti țheu. 

Hmansehla, ka ngainat lo mi, thaw ka ti lo zet mi cu, ka ei thei mi rawl um sun ah a rung cang. Cuti'n ei lo theih lo a si ruangah beidong zet in ka ei țheu. Ka hngir a țeu hluahhlo. 

Asinan, ni khat cu thu ka ruat rero lai ah, hmuk hi ziangruangah mi tampi in an duh timi ka vun ruat sal. Leitlun ah hmuk hi a duhtu tampi an um ih, dawr tampi ah an zuar, mi tampi in nunnak ah an hmang. Cumi cu ziangah kei in ka ngaina lo thei? Keimai' lam ah thil dik lo a um a si kem? 

Cuti'n ka ruat hnu ah, hmuk pakhat hi a thawtnak, mi ih an ei duhnak san hmusuak ding in nuamtete'n ka țhial cetco. Hmuk phun dangdang ih bangawklonak khal ka kaa in theithiam ding in, an danglamnak, an thawt dan bangawklonak tivek ka hawl phah vivo. Cutikah mi in hmuk an rak duhnak san ka hawl hmu vuarvi. 

Hmuk hi manhlap tuk, a thawtnak ruat le theih tum lem lo, pumpuar lohli ding lawng ruat ih ka rak ei țheu ruangah ka rak ngainatlonak a si. Ciamciamte'n, a thawtnak hawl hmu ding ih vun ei cun hmuk phunphun lakah a thaw kan timi a rak um tampi. 

Cumi ka theihsuah vete'n ka thinlung ah himi bible bungcang hi a rung lang: "Bawipa ih țhat zia cu nanmah tein tep ciar hnik uh; A hnenih himnak a ngahtu cu mi thluasuak an si" (Saam 34:8). 

Nun retheihnak zalam tluan ah mi bang mi can si tum in cat bang lo ih ka rak tlan nasat tuk ruangah, ka parih Bawipai' țhatnak hi tep ngah mumal man lo in ka rak um țheu. 

Rawl timi hi pumpuarnak ding lawng si lo in, a thawtnak tep ih, kan ngah thei mi Pathian thlawsuah umsun tete ih sunlawizia langtertu ding khal an si timi hi ka rak ruat lem lo. Ka ei mi hi milian pawl ih ei duh lo mi a si ti lam lawng in ka rak ruat țheu. Milian pawl ih ei mi vek ei ringring sehla, thaw ka ti ringring ding vek khal in ka rak ruat. 

Asinan milian tampi khal harhdamnak ruangah a thawthaw ei ngam lo in an um, an țuan țul tuk ruangah hahdamtei' rawl ei can nei mumal lo in an rak um ve. Annih khal in rawl ih sunlawinak le a thawtnak cipciar hi an thei ngah thluh ve ce lo a rak si. 

Luka 14:15-24 sungah Bawi Jesuh in a sim mi tahțhimnak hi a thupi zet. Mi pakhat in rawl țhațha le thawthaw thawn puai a tuah ih a eitu ding a sawm hai. Asinan a sawm mi pawl cun loram lei thuhla, cawcang lei thuhla le nupi neih pek puhmawh tivek pawl thawn a sawmnak an rak el. Curuangah rawl ei puai tuahtu cu a thin a heng ih, "Ka sawm mi pawl in ka rawl an tep ngah lo ding," tiah a ti. Cui' a rawl pawl cu mi farah, mi zonzai, kutzeng kezeng, mitcaw le ke awl pawl a eiter. 

Kan nun ih Pathian in thil țha in tuahsak mi pawl siseh, kan țhat sinsin theinak ding ah harsat in tuarter mi siseh, Bawipai' țhatnak hlir an si. Cumi ih thawtnak hi kan tep ngah cio maw? Bawipai' țhatnak hi vancungram ih cen ding lawng a si lo, leitlun khal ah kan teh ngah ve ding mi a si lo maw? 

Cumi kan tep ngah lo asile, Bawipai' hnen ihsin lamzin kan pial pang thei sawn a si. Leitlun ih kan nun lai rori khal ahhin Bawipai' zangfahnak a tep ngahtu kan si hi Bible khal in a duh mi a si (1 Peter 2:3). 

Israel mipi pawl Izip ram ihsin Pathian in a hruaisuah lai ih a kaihhruai dan, a țul can ih nun a sim dan, a cawm dan le an ral pawl kut ihsin a hum dan pawl kha Israel mipi in an hngilh ih Pathian an dungtun ding kha Moses in a phang zet. Curuangah an ton mi thil pawl kha sim sal phah in hiti'n a sim hai: "Cule ziangbangtuk Pathian a si, ti cu nan nunnak in a tep zo ih cumi cu tuih sun ah ciing țha uh" (Daan 11:2a). 

Bawipa in a țhatnak tep ding ih in sawm rero lai khal ah, țuan țul le puhmawh phunphun thawn kan el pang asile kan nun a cem tiang in a țhatnak tep ngah lo in kan um pang thei a si. Neihnun sinsin, hminthan sinsin duh in, neihnunnak le hminthannak khal hi Amai' pek mi thotho an si ti tiang hngilh ih, a țhatnak tep ding ah in sawm mi eltu, thlacam, bible siar le biakinn feh daithlangtu kan si pang ding phan a um zet. 

Cuti'n kan Khristian nun ah lei taksa khal ih Bawipai' țhatnak tep ngahtu, thlarau nun khal ih Khrih ih nun tep ngahtu, vancungram kan thlen tiang ih Bawipai' țhatnak cen vivotu kan si ahcun mi van nei bik ah kan cang ding a si (Filipi 3:10-11).

Otto Koning Tei' Nupa le Thurban Hmuan

Otto Koning tei' nupa cu New Guinea ram ah missionary in an feh. An va fehnak hmun ih minung pawl cu cin le dan mumal nei lo an si. Mi ih thilri ruk hi poi an ti lo. Thil zaran men ah an ruat.

Otto Koning tei' nupa ih inn ah khaw sung mi pawl an ra leng țheu. An tin sal hnu ah an innsang thilri tampi a hlo țheu. Cui' an thilri hlo cu, khaw sungih thuthangțha an va sim tikah, inn dangdang ah an va hmu țheu.

An umnak tikulh ahcun thlairawl dang a țha thei tuk lo. Asinan thurban cu a țha thei zet. Curuangah Otto tei' nupa in thurban an cing ih an tha a tho zet. Asinan thurban an hmin tikah khaw sung mipi in an ruk sak thluh țheu ih, anmah cun an co dah lo. Cumi cun Otto cu a thin a hengter zet.

Kum sarih sung Otto cun thuthangțha a phuang rero nan, mi piangthar pakhat hman an um lo.

Khaw sung mipi in a thurban an ruk tam poh le Otto ih thinheng cu a luar sinsin. Ru lo ding in a phunphun in a sim, a dawn hai nan zianghman a țhahnem lo.

A netnak ahcun Otto in German tuukhal uico tumpi a lei ngah ih, uico cu thurban hmuan a kilter. Cumi hnu lawng ah a thurban hmuan cu a him.

Țum khat cu United States ah Otto cu bulpak canvo (personal rights) thuhla khawmpi ah a feh. Cumi țum ah, a thurban hmuan ruangih a thin a heng țheunak san a hmu suak. A thin a hengnak san cu a thurban hmuan kha amai' ta ih a ret ruangah a si ti a thei ngah.

Thinheng cing, mipi pawl ngaih lo cing in ziangtin rundamnak thuthangțha thawn a piangtharter thei ding?

Cuti'n, a hmuhsuahawk hnu ah a thurban hmuan cu Pathian hnenah a ap.

Cumi hnu, a rei hlan ah khaw sung mi pawl cun buainak le harsatnak phunphun an tong. An ton mi buainak le harsatnak cu Otto ih Pathian ruangah a si ti an hmu suak. Ziangahtile Otto in Pathian hnenih a pek zo ruangah Otto ih ta si nawn lo in, Pathian ih ta a si zo ti an thei.

Cuti'n an khaw sungih harsatnak le buainak an tonnak san an thei thlang. Otto cun a hmuan cu Pathian hnenih a ap zo ruangah mi ih an ruk khalle a thin a heng nawn lo. A thin khal a har nawn lo. Khaw sung mi pawl cun an ruk mi thurban khal Otto an ra pe sal. Ziangahtile an parah thil țha lo a thlen bet vivo an phang.

Ni khat cu, Otto hnenah khaw sung mi pakhat a ra ih, "Tu ahcun Khristian na si zo a si rori ding. Ziangahtile na thin a heng dah nawn lo. Kannih cu Khristian pakhat hmuh ngah ding a ruahsan zettu kan si," tiah a ra sim.

Otto in thuthangțha a rak sim rero hai nan, midang thuhla a rel ah an rak ruat ringring. Ziangahtile a rel mi Khristian nun le amai' nun a milawk lo ruangah a si. Cuvek mi hlawhsam a rak si ti a theih ngah tikah Otto ih nun cu a kekkuai.

Cuti'n kum sarihnak a cem zawng ahcun mi piangthar pakhat a um ih, neta ahcun mi tampi an rung piangthar.

Otto ih hmuan khal ah thurban a tam vivo ih hmun dang ih zuar suah tlak khop in a pațha vivo. Hmuan ahcun banhla le thlairah dangdang a cing bet vivo thei fawn. Kum sarih ah mi piangthar pakhat lawng a rak um mi khua cu, cutawk kiangkap ih Khristian tambiknak khua ah a rung cang lohli.

Otto in a neih thilri zate'n Pathian hnenih a pek thluh hnu lawng ah, a neihsiah thilri pawl ih țawnțemnak ihsin a luat. Pathian kha amai' nun le a thilri zate neitu sawn ih a ret hnu cun, Pathian tam zet in thlaw a suah.

"Amah ih nunnak hum a tumtu cu a nunnak a sung ding, asinain keimah ruangih a nunnak a liamtu cu a nunnak a hum ngah ding" (Matthai 10:39).