Fakselnak Zalam Tluan (1)

Mipi Zaran Hrangah,
"Fakselnak Zalam Tluan (1)"

Thuhmaihruai:
(Himi pehzom cahram hi mithiam (scholar) le fakselnaklam zir zotu pawl hrangah si lo in, fakselnaklam zirnak thawn a hla aw mi mipi zaran hrangah hmuitin a si ruangah, fakselnak kalhmang pakhat cio ih thuhla cipciar a tel lo ding. Fakselnak pakhat cio kha mi zaran theih thei ding ih simfiangnak le a hmandan lam hoi lawng ih luhcilh a si ding.)

Fakselnak (criticism) hi minung thawn tthentthek a theih lo mi a si. A tthalam in simaw, a selam in simaw, mi na faksel ttheu ko ding. Tluangtlamte'n kan rel asile, "Himi cu a ttha, himi cu a ttha lo," na ti tikah na faksel tinak a si. Curuangah ni tin deuhthaw in fakselnak thawn nan pehpar aw ringring tinak a si. Cumi cu fakselnak hi ziang a si ti na theih a ttul zetnak san a si.

Midang va faksel hi thil olsam zet a si ih, umhar phen ah simaw, kam se tleuhnak men ah simaw ih hmangtu hman kan um ttheu. Asinan faksel a tuartu dinhmun ih din ding cu a olsam ringring ve lo. Mi na faksel ruangah mi pakhat a tthansoh thei rual in, a tlase rupri thei.

Curuangah mipi zaran ih theih ttul mi fakselnak kalhmang tthenkhat kan zoh pei.

1. Somdawl Fakselnak (Constructive Criticism)
Somdawl fakselnak timi cu, mi pakhat kha a tuah a ttuan mi ah a tthansoh vivo beisei in duhsaknak thawn thuron kan pek mi vek khi a si. A thil tuah mi ah ziangvek pawl an dik lo timi kha sim in, ziangtin tuah tthat sal theih, ziangtin tuah asile a ttha sinsin ding timi thuron peknak khi a si. Faksel a tuartu mi bulpak kha direct in a mawhthluk lo, mualphoh a tum lo ih, ningna rori seh ti ih tihrimnak tla cu a hrial verver. Ziangahtile duhsaknak a tel ruangah a si.

Somdawl fakselnak hi a tikcu khelh in (tuah tthat a theih lai rori ah thuron pe in), tuahttuan a ttul mi kha fiangtei' tarlang in, thil dangdang tel hnuaihni lo'n tuahttuan a ttul mi thil lawng kha felfaitei' tarlang in, cipciartei' tarlang in, tuah taktak theih a si mi lawng kha tarlang in, kan tuah asile hmual a nei ttha bik.

Somdawl fakselnak ahcun ttongkam siava, ttong mei nei, mualphoter duhnak ttongkam tivek an hmang lo. An diklonak zawn kha ttongkam thlum thawn an sim. Ziangahtile minung in kan diklonak zawn an rel lai hi ngai har kan ti cio. Cun, ka thiam sawn, ka thei sawn ti langter duh ruang men ih ti dan dangdang sim rero men si lo in, a tak ih hman cih theih mi kalhmang rori kha an sim. Neta ah ih an tthansoh leh theinak ding kha an hmuitin mi a si.

Tahtthimnak hrangah, somdawl fakselnak tarlangtu ttongkam tthenkhat kan zoh pei:
1) Na thilri zuar dan hi a ttha ka ti. Mipi duhdan zingzoinak tuah bet awla cun thil na zuar khong sinsin ding.
2) Tu hman ah hmat hi zat na ngah ahcun, zirhtu ttha hnenah zir awla na hmat a ttha nasa ding.
3) Zuam hramhram ahcun a cang thei lo mi a um lo kha, harhdamnak ngaihsak awla, na zuam sinsin ding ih na hlawhtling mai ding.

Somdawl fakselnak na tuah tikah, na ttong awphawi le na mithmai kha ralrin a ttha. Zirhtu in tlawngta thusim vekin simaw, upa in nauhak nunsim vekin simaw, va faksel pang lo ding ih ralrin a ttha. Minung cu a tam le mal in tlawmlak nei cio kan si tikah, a tlawmlak pang asile na duhsaknak kha man nei lo ah a cang thei. An diklonak le sambaunak khal kha an thinlung in cohlang thei ding zawng ih sim dan kalhmang hawl a ttha.

Faksel tuartu dinhmun ah, somdawl fakselnak na ngah tikah, cohlang thei ding in zuam aw. Na thin a na, na hngir a tteu deuh a si khalle, na tthansoh theinak ding a si ruangah, thuron an lo pek mi cohlang ih a tak ih na ttuan ahcun a hlawktu ding cu nangmah thotho na si.

"Na ral hnen ihsin zir aw," timi thufim hman a um ruangah, somdawl fakselnak cu tuar a zia-um zet mi fakselnak a si ti kha va hngilh hlah. Nangmah dodalnak si lo in, nangmah somdawlnak sawn a si.

(peh lai ding)