27 April, 2018

"Lai" Timi Zirhliahnak

“Lai” Timi Zirhliahnak

“Lai” timi ttongfang hi hmun tampi ah kan hmang ih, hrin le hnam hmin ah a hmangtu khal kan um. Laimi,, Lairam, Lai rawl, Lai ttong, Lai vok, Lai ar tivek in a phunphun ah kan hmang.

Kan nauhak lai ih Chin Casiar Cabu ahcun Lailun ihsin a karhzai mi hrinhnam pawl khi Lai an ti aw ti a si. Asile “Lailun” ti hi zo in a hmin a sak? Lailun ih thlengtu kan pu le pawl an si a zum um. Ziangahtile minung um hlan ah, hmun le ram in hmin a nei thei lo. Curuangah “Lailun” ihsi karhzai kan si ruangah “Lai” ti’n kan ko aw si lo in “Lai” timi hi kan ttong bulhram ih a rak um hrimhrim ruangah “Lailun” timi hmin hi a ra suak a si sawn ding.

Asile “Lai” timi ttongfang ih tican hi ziang a si pei? Tui ttum ah sullamphung (semantics) lam in kan thlir pei. Sullamphung timi cu ttong ih a tican kha dengfeltei’ zirhliahnak (the scientific study of meaning) a si. Mipi zaran khal ih theih theih ding in, zirnak ttongfang telh lo in tluangtlamte’n kan tarlang pei.

“Lai” timi ttongfang kan hmannak tthenkhat cu a hnuailam vekin an si.

“Lai” na hlum maw?
(Kan/nan khua ah na um maw?)

“Lai” thah a ttha lo.
(Mai’ khua le ram minung/ral a si lo mi thah a ttha lo.)

“Sungkhat laina”
(Kan thisen zompi minung)

“Lailungrawn”
(Kan khua le ram)

“Laicin sempi”
(Kan sungkhat khawpi unau)

“Tluang le Lai”
(Khaw dang le kanmai’ khua)

A dang khal an um ding nan hi zat in kan sim duh mi a fiang ko ding.

A tlun ih “Lai” ttongfang paruk kan zoh tikah “Lai” timi cun “keimah, kanmah, kanmai’ ta” timi an kawhhmuh ti a fiang zet. “Keimai ta, kanmai ta, keimah ih, kanmah ih” timi ttongfang pawl thawn an umnak zawn thlengawkter theih an si ti a lang.

Curuangah “Laimi” timi cu “kanmai’ miphun, kanmai’ khua le ram minung” timi a kawhhmuh kan ti thei ding. Cuti’n, “Lai rawl” (kanmai’ miphun ih ei mi rawl), voksa Lai suan (kanmai’ miphun ih rawl suan dan thawn suan mi voksa), Laitlang (kanmai’ miphun ih umnak tlang, kanmai’ ram a si mi tlang), Lairawn (kanmai miphun umnak phairawn, kanmai’ ta a si mi phairawn), Lai ttong (kanmai’ miphun ih ttong, kanmai ta a si mi ttong) tivek in a feh vivo.

Himi hi sullamphung mit ih “Lai” timi zirhliahnak a si ih “Lai” timi hrinhnam hmin ‘code’ ah a neitu, “Lai” timi hi miphun huap hmin a si le si lo tivek thawn a pehpar lo. “Lai” timi ttongfang ih a sullam rori lawng tarlangnak a si.


No comments: