Leitlun Ralbuai Hminthang pawl II
7. Dien Bien Phu
Doawknak
(1946-54)
(Battle of Dien Bien Phu)
French
ralkappawl le Viet Minh (Vietnamese Communist le phunhnamveitu) ralkappawl
doawknak a si ih, Ralbawipi Vo Nguyen Giap ih hoha mi Viet Minh ralkappawl in
an neh. Vietnam ram sung, Laos ramri kiang, ih um mi Dien Bien Phun khawpi ih
do aw an si.
1953
ah Viet Minh pawl thluntu an neih tam vivo ruangih a thazang a hlo vivo mi
French ralkappawl in Viet Minh pawl bawmnak Laos ram ih lut thei nawn lo ding
ih khamnak ding ah, le an ral-pawl dokhamnak ding hmun khuarnak ah Dien Bien
Phu khawpi an la. Cuvete'n Vietnamese-pawl in Dien Bien Phu khawpi ih fehnak
lamzin hmuahhmuah an kham pit thluh. French ralkappawl bawm theinak cu vanzam
lawng in pek theih a si. Asinan French ralkappawl cu an rin-san aw zet lai.
Asinan Ralbawipi Vo Nguyen Giap ih hoha mi minung 40,000 in Dien Bien Phu
khawpi cu an kulh ih, pukpi thawn nasa zet in an kap fawn. Himi `um ah United
States khal in French hi a bawm nasa nan ti ngainak a um lo. 1954 May 7 ah Dien
Bien Phu khawpi ih French ralkap hmunkhuar-nak cu a siatral thluh. Himi ruangah
a hlan kum 8 sung an rak do-nor-awk-rero-nak cu a cem phah.
8. Falkland
Tikulh Ralbuai
(Falkland Islands War)
1982
kum ah Falkland Tikulhpawl cuh aw in Argentina le Britain an doawknak ralbuai a
si. Argentina ram tipikap ihsin peng 300
hlatnak hmun ih um Falkland tikulhpawl hi Argentina ram cun zabi 19
tirte ihsin amai' thuneihnak hnuai ih um mi a si tiah a phuang. Asinan cumi hnu
deuh, 1833 ah, Britain in Falkland tikulhpawl cu a lak ih a sung ih cengtu
Argentine malte tang sun pawl khal a dawi hai. Cumi ihsin Argentina in ka ram a
si a timi cu Britain in a pawmpi nawn lo.
Thubuai
a sosang vivo ih, cabuai par ah relrem khawm an tum rero lawk nan a netnak ahcun
doawknak ah a cang. 1982 April 2 ah Argentine ralkappawl in Falkland tikulhpawl
an luhcilh thok (himi ralbuai ahhin do ding ih sim-awk-cia-nak a um lo). Tikulh
pakhat hnu pakhat an la vivo ih April thla nelam ahcun Falkland tikulhpawl ah
Argentine ralkappawl 10,000 lenglo an um; asinan zir-cinh-nak nei ttha lemlo an
si.
Himi
ttum ah Europe khawmualpi ih ram thacak pawl cun Britain an ttan deuh ih, Latin
American rampawl cun, Chile ram tel lo in, Argentina an lainat deuh. Chile le
Argentina lak ih ram cuhawknak a um ruangah Argentina hin a ralkap tamsawn cu Falkland tikulhpawl ah a
kuat thei lo phah ih doawknak ah a harsat phah. Cuihleiah, lailak ram (neutral)
ih um ding in a beisei mi United States thawi' thu an relrem thei lo ruangah
United States in Britain ttan in Sakta Atlantic Lungkimca Pawlkom (North
Atlantic Treaty Organization/NATO) ralkapbu ih bomnakpawl Britain in a ngah
phah. June 20 ah British ralkappawl in Sandwich Tikulhpawl an lak sal thluh in
ralbuai a cem.
Himi
ralbuai ttum ah British-pawl in Argentine 11,400 an kai; asinan lehhnu ah an
zate'n an thlah thluh sal. Argentine ralkap 750 zikte an thi ih, Britain ralkap
256 an thi ve.
(An
elbuaiawknak a cem thei lo ruangah, 2013 March thla ah Falkland Tikulhpawl ih a
cengtu minungpawl hnenah khuimi ram thawi' pehzomawk an duh sawn timi hril ding
in Britain cun mipi hmuh dan laknak a huaihot sak ih zatek 98 in Britain an
hril nan Argentina cozah cun a pompi cuang lo lala.)
9. Austerlitz
Doawknak
(Battle of Austerlitz, 1805
December 2)
Kumpi Pathum Doawknak (Battle of The Three Emperors) ti khal in an ko. Kumpi Napoleon ih ralkap 68,000 le, Russian Kumpi Alxender I le Austrian Kumpi Francis I ih ralkap 90,000 kim deuhthaw, Austerlitz hmun (tu ahcun Czech ram sung ah a um) ih an doawknak a si. Himi Doawknak hi Napoleon ih hlawhtlinnak ropibik pakhat a si.
Kumpi Pathum Doawknak (Battle of The Three Emperors) ti khal in an ko. Kumpi Napoleon ih ralkap 68,000 le, Russian Kumpi Alxender I le Austrian Kumpi Francis I ih ralkap 90,000 kim deuhthaw, Austerlitz hmun (tu ahcun Czech ram sung ah a um) ih an doawknak a si. Himi Doawknak hi Napoleon ih hlawhtlinnak ropibik pakhat a si.
Napoleon
ih French ralkappawl in Austria ram khawlipi Vienna cu November 13 ah la in
Russian le Austrian ttangrual ralkappawl an dawi vivo ruang ih do aw an si. Ttangrual
ralkap hin French ralkap cu khir sal an tum.
Asinan
Ttangrualpawl an duai ih a thi le hliam tuar 15,000 um in 11,000 cu kaih an
tuar. Napoleon khal in ralkap 9,000 a hloh ve. Himi doawknak ruangah Austrian
Kumpi Francis I cun lo theih lo in France thawn rualremnak a tuah phah ih,
Russian Kumpi Alexander I khal in a ralkappawl cu Russia ram sung ih hnuk kir
sal ding in, lo theih lo in, a lung a kim a ttul phah.
10.
Trafalgar Doawknak
(Battle of Trafalgar, 1805
October 21)
Napoleon
ih French ralkappawl, le British ralkappawl doawknak a si. Long thawi' doawknak
a si ih, himi doawknak ruangah Britain cu a lehhnu kum 100 lenglo tiang leitlun
ih tiralkap (navy) thazang cakbik neitu ah a cang.
An
doawknak hmun hi Spain ram, Trafalgar Leizum (Cape - tipithuanthum sung ih a va
for zum mi leilung) hmun, Cadiz khawpi le Gibraltar Tipibi (Strait of
Gibraltar) karlak ah, a si. Long Ralbawipi Pierre de Villeneuve ih hoha mi long
33 (French long 18 le Spanish long 15) le Long Ralbawipi Horatio Nelson ih hoha
mi British long 27 an do aw.
British
long ralkappawl in an neh ih Villeneuve ih hoha mi French le Spanish long 19
maw 20 simaw an siatral. Ralkap 14,000 a hloh, himi lakih a hrek cu ralbuai
thawngtla (prisoners of war) an si. British long ralkap hotu Nelson khal hliam
a tuar ih an neh fel ti thei man fangfang in zanlam nazi 4:30 ah a thi. British
long ralkap lam ihsin a thi le hliam tuar 1,500 hrawng an um, asinan an long cu
pakhat hman an hloh lo.
Himi
Trafalgar Doawknak hin Napoleon in England doramh (invade) a tumnak cu kumkhaw
daih in a cemter. Khatlam ah Britain cu tipithuanthum par ih siangpahrang ah a
cang.
No comments:
Post a Comment