13 May, 2014

Greek Calai Romual 10 (Tu Nai Greek Calai)



Greek Calai Romual


Bung 10


Tu Nai Greek Calai



Phunhnamveinak le ramveinak nei ding ih forhfialawknak ah hlan san calai kutsuak pawl phorhsuak sal in, khatlam ah sanzul qong tualleng thawi’ biazai le thunthucawn an ngan thu kan rel zo. Qong tualleng in biazai phunphun, phunhnamveinak a si lo mi sullam le tumtah dangdang nei kutsuak pawl khal tel in, cu mipi in an cohlang thei vivo. Hitivek in qong tualleng kha calai qong ah tling ban ding ih qanlatu pawl lak ah biazai lam ih hmaihruaitu cu Dionysios Solomos (1798 – 1857) a si.
 
Solomos hin a bezai phuahnak ah Ionic kuamhuap qong a hmang. San thar bezaipu dang pawl cun Attic kuamhuap qong anhmang. Bezaipu Kostis Palamas (1859 – 1934) cu Greek hlan san thiamzung lam coklet nehtu a si vek in, hlan san calai kalhmang a thlun. Greek calai sungih Greek miphun lungput thunlut lam ah a quan a hlawk zet. Asinan lehhnu ih biazai le thutluangtlam a pahnih ih hmuithiam Yannis Psycharis thawi’ an tonawk hnu ahcun san thar biazai kalhmang ah a tlu lut sal.

1910 ah Palamas in amai ngan mi lyric bezai pawl cu a cabu in a suah. Greek lungput qunghmun vivo ding ih duansuah duhnak thawi’ phuah mi bezai pawl an si. George Droinis (1859 – 1953) khal hi Palamas thawi qang kop in lehhnulam bezaipu pawl thazang thar ngah ding ih thapetu le somdawltu a si. Hi bezaipu pawl tluk ih hminthang ve bezaipu Constantine Varnalis (1884) cu hlan san Greek khawvel kha Karl Marx ih phungthluk thawi’ thlirsal qheu tu a si an ti.

San thar Greek bezaipu lakih quanhlawkbik cu George Seferis (1900 – 71) a si. Britain ah Greek rampi palai tla a quan dah. France ram ih tlawngkai a si ih, a bezai ah France nehnang (sulhnu) hmuh a theih. 1963 ah Greek miphun lak ih Nobel Calai Laksawng ngah hmaisabiktu ah a hung cang. Lehhnu ah bezaipu T. S. Eliot thawn an rualpi aw ih Eliot ih bezai pawl tla Greek qong in a let hngehnge.

Greek san thar calai ah biazai hi a qhangso cak sawn. Greek san thar calai khawvel ih bezai phuah tambik cu Yannis Ritsos a si. Tu tiang ah bezai cabu 40 a suah zo. 1921 ih suak bezaipi (poetess) Eleni Vakalo khal a lar ve zet. Cretan hrinhnam Nikos Karzantzakis (1885 – 1957) cu Homer ih Odessey bezai ih peh bezai catlang 33,333 ih run phuahtu a si. Asinan anih hi biazai hnak in thutluangtlam lngan lam ah hmui a thiam deuh riangri.

Greek thutluangtlam nganca lak ah leitlun calai cazin sung ih khum lut ding a tam lo (Martin Seymour – Smith). Zatlang mipi ih hman mi thutluangtlam hman lam ah Yannis Psycharis (185Zatlang mipi ih hman mi thutluangtlam hman lam ah Yannis Psycharis (1854 – 1929) hi hmaihruaitu a si. English rim nam deuh in John Psychari ti khal in an ko. Rotling calai ih hman mi qong uartu pawl ih dungthlun lo in qong tualleng thawn nunthuleng a ngan. Paris ih ceng a si ih, a tir ahcun bezaipu le thuanthucawn ngantu a si. Greek qong tualleng thawn My Journey (Ka Khualtlawnnak) timi deusiah ca khal a ngan. Greek tikulh pawl ih a tlawn vivo thu ngan mi an si.

A tlun ih tarlang zo mi Karzantzakis khal kha calai lam ih a cal a can deuh hnu ah nunthuleng a ngan ih a lar nasa. Nunthuleng ngantu dang pakhat Stratis Myrivilis (1892) cun ralbuai thuhla lam a ngan ih, a thiam zet ti’n a lar. Ralbuai thu lam ngantu thotho nunthuleng ngantu Ilias Venezis (1904) cun ralzam buk (refugee camp) hmun ih thilthleng thuhla pawl a ngan tam. Nunthuleng ngantunu Costas Takbis khal zabi 20 tir lam ih thil umtudan le thilthleng pawl thuhla ngannak lam ah a hmin a thang ve.

Greek san thar thuanthucawn ahcun Iannis Kambisis (1872 – 1902) le Spyro Melas (1883) pawl an lar. An ngan mi thuanthucawn pawl cun Greek pawl ih zalennak sualsuah an zuamnak pawl a tarlang. Tuini tiang in ‘a thiam lawlaw’ ti ih hminthang ringring lai thuanthucawn ngantu cu Gregorios Xenopoulos (1876 – 1951) a si.

Thutluangtlam ah nganca poimawh dang a um lai. Greek phunhnamveinak in a hrinsuah mi Greek dothlenghnak sanphung, Greek miphun sanphung, Chios tikulh sanphung tivek pawl a hringsuak. Chios tikulh hi Agean tipithuanthum sung ih um Greece tikulh pakhat a si. Cretan tikulh ih um pawl in Hellenes nunphung an kilhim bang in Chios tikulh ih um Greek miphun pawl khal in Hellenes nunphung an rak kilkhawi ve. Mithiam dangdang pawl in san laita ih Greek calai le thiamzung khal an phorhsuak sal. Cretan calai an tundin sal vek in Greek khawruahphung cabu pawl  khal an hung parsuak thei sal.

Qheh Ni:
March 3, 2010.


No comments: