Hitler ih Ca Siar Dan
Ca
siar nguaingo ringring pawl, bu khat hnu bu khat hlah le hrelh nei lo ih siartu
pawl ka hmu qheu. Hi pawl hi ca siar nehsawh, siar tam, thei tam pawl ah ka
ruat cuang lo. An theih mi a tam, a ramri a kau zet ti cu a dik. Hmansehla an
khawkhawm mi thu le hla pawl a hranpa tetei’ hminsin cinken dan thiamnak thluak
an nei lo……….
Ca
siar cun amah lawng in sullam a nei mai lo, rahsuah pakhatkhat ngahnak hrangih
siar lawng ah a qha…………… Ca siar dan thiamtu cu cabu sah qhenqhen le khungkhai
zet pawl siseh, mekazin siseh, cabu fate le kutzem casual tete a va si hman ah,
a siar vete’n himi cu ka tumtah mi in bawmtu ding a si, himi cu manmual a nei
qha ih cinken ringring tlak a si, tivek in amah thawi’ rem aw ding mi kha a
hrilsuak lohli thei ringring.
Adolf Hitler, Mein Kampf (Ch. II, The Art of
Reading)
Thil
qha kan timi khal ahhin a hmangtui’ mumal lo ruangah simaw, an hmandan kalhmang
ruangah simaw, thil qha lo pipi asilole thil qha lo tuahbawmtu, thil qha lo
tuahnak ih hlawhtlingtertu ah a cang thei mi an um. Qhimnak ah Mozarh ih
sersuah mi awnmawi pawl hi nelrawn ramcar ih tartahak tluk rori in a beidong mi
thinlung tampi hrangah, hring dildel fing le tlang hmun ih a hruaithlengtu an
si dah zo ih, an si hrih lai fawn ding ti khal rinhlelh ding a um lo. Asinan
Hitler ih Nazi ralkap pawl in sualnak nei lo minung million tampi ren lo baksak
ih an hrem, an thah caan ahkhan an hrem, an thah mi pawl ih qapraak awn
hupphentu ah Mozart ih phuah mi awnmawi pawl hi ring mangkheng in an suah qheu
ti a si. Mozart ih thlarau hman hmaisong a um nasa!!!

Hitler
ih ca siar paihzia cu a cabu neih zat pawl ihsin a lang mei ko. 1920 hrawng,
rethei zet ih a rak um lai khal ah a paisa tamsawn cu cabu leinak ah a rak
hmang. Nazi Party hohatu a hung si hnu, 1930 le 1940 kum pawl khal ahkhan sun
ah thupek rapthlak zetzet pe in sual nei lo thisen lungter rero hmansehla zan
ahcun a ca siarnak pindan ah daite’n ca a siar ringring qheu. Cabu cawhlet le
haidarh a paih zet ih, a remsal lam khal ah amah rori in a saduhthah ih a rem
lawng ah a di a riam ti a si.
Hugh
Trevor Roper in The Last Days of Hitler sung ih a ngan vek a si le, Hitler ih
ngainatbik mi cabu cu sanphung mithiam Thomas Carlyle ih Frederick Ropi
(Prussia siangpahrang) ih nunthuanthu cabu a si. Hitler hin Frederick Ropi
thawn mi bang aw ih a ruahawk ruangah a si hmang. “Hmun kip, ka kip in ral pawl
ih in kulh dan, ral kan neih tam dan tla an bang aw,” tivek in amah le
Frederick Ropi cu a khaikhin aw qheu. A nun ni netabik pawl ih leihnuai pindan
thup sung ah a relh lai pawl khal ahkhan thupom thehdarhtu tlangbawi pi Dr.
Paul Joseph Goebbels in Frederick Ropi ih nunthuanthu cabu hi ring zetzet in a
siarsak qheu. A siarsak lai ahcun Hitler cu a mitthli a hal kelkel qheu tiah
Goebbels in a nitinbu ah a ngan.


Hitler’s
Private Library timi cabu ngantu Timothy W. Ryback cun ‘Hitler in thlarau
khawvel thuhla a ngaihven zet’ tiah a tarlang fawn. Hitler ih calaibuuk ah sakhawlam
cabu 130 lenglo hmuhsuah an si. Theihthiam har zetzet sakhawlam thu thuk pawl
khal Hitler hin theihthiam tum in a siar nasa ti cu catlang tampi a rin mi
ihsin a lang tiah Ryback cun a ngan. Zabi 19 lai German khawruahphung mithiam
(philosopher) Johann Gottlieb Fichte ih cabu pawl khal a culnel nasa. A rin mi
catlang lak ih pakhat cu,
‘Amah
le mah Sanmureng Pathian thawn bangrep ciah ih a retawknak ihsin a ngah’
Timi
thusuh-sannak catlang hi a si.
Ryback
cun ‘Hitler hin kumkhua in leitlun ih a hngilh nawn lo ding mi mi cungcuang si
ih a zumawk thu, German ram runsuahnak ding le leitlun ah zatlang nunphung thar
pakhat dinsuak ding in Pathian ih hril le hriakthih a si ti a zumhngetawk thu,
cui quanvo pawl ih lamzin ah kangsia cakkhai phunphun um hmansehla netabik
ahcun a neh thluh ding thu, le ziangvek boruak khal thleng sehla a nun sungril
thlarau in tuah a fial mi cu thlun tengteng ding ih tumhngehnak a neih thu’
pawl tla a ngan. Hitler hin a nun sungril thlarau ih fial mi cu Pathian ih fial
mi ah a pom cih a si hmang.

Hitler
ih cabu pawl hi rampi calaibuuk le phunsangtlawng calaibuuk pawl lawng si lo in
mi bulpak hnen khal ah tampi an thleng ve. Cabu khawlkhawm paih pawl le mithiam
pawl in an ngaihven nasa. Calai fakseltu pakhat a si mi Walter Benjamin in,
“Bulpak calaibuuk pakhat ih cabu pawl cu a khawlkhawmtui’ thinlung umtudan pawl
kha tlaituan ih a tarlang ringring tu rinsan tlak theihpitu an si,” a rak ti.
Mithiam pawl in Hitler ih cabu pawl an ngaihvennak san cu himi ruangah a si men
thei.
Hitler
ih siar mi cabu pawl kan zoh tikah leitlun tuahqhatu cabu ropi zetzet, leitlun
tuahqhatu pawl in kutken cabu ih an rak hman mi cabu ziangmawzat an tel ti kan
hmu. Asinan anih cun thil qha suahpitu ah a hmang lo. Qhimnak ah vundum pawl
sum-lei-sal dinhmun ih an um hman zang an faktuk thu langsar ding ih ngan mi
Uncle Tom’s Cabin nunthuleng tla a siar nan, Jew miphun million 6 lai a that
thotho. Thuanthu sung ih pacangqha tlamtling pawl deusiah zokzetnak cabu Don
Quixote a siar nan, thuanthu sung ih pacangqha tlamtling (minung ngai pawl ih
si ban lo mi) vek si a duhnak thinlung a reh cuang lo. Minung ih depdet
sualralzia zokzetnak Gulliver’s Travels cabu a siar ko nan kut hrothak zet ih
mi rekbeh a bang cuang fawn lo. Cutivek in, a dang cabu qhaqha a siar mi pawl
khal in lamzin dik parah an hruai thleng thei cuang lo.
Ziangahtile,
a ca siardan a rak dik tawk lo. Qan lam nei qengqeng cia in cabu a siar.
Mithiam pal ih thlir le rel an ah ‘Hitler ih cabu siar dan hi a pawnlang ih zoh
cun dik zet vek a bang nan, calai ihsin fimthiamnak thutak hawlsuaktu pawl
ngaingai ih ca siar dan a si lo. Mai qankhawhcianak sirhsan dawlhngettu ding ah
hmun tintian ihta ‘pawl va sawm’ vivo qheu ‘lung khat phur’ minung pawl ih
tidan a si’ ti a si. Cang-ai kaw sung ihsi vandumkulh thlir tum a bang deuh.
German
khawruahphung mithiam Friedrich Nietzche le Arthur Schopenhauer ih khawruahnak
vandumkulh, Charles Darwin ih hersuahkual theory (evolution theory) thu
khungkhai pawl, Henry Ford ih Jew miphun dokalhnak The International Jew casual
pawl le tarlang zo mi cabu phunphun pawl kha ‘qan lam nei cia’ in vei
ziangmawzat a coklet. Cutin coklet nasa hmansehla sanphung umtuzia a thlirdan
dik lo pawl khal kha a hmusuak aw cuang lo. A dik sawn mi cabu siar cing keukeu
in a varpawh cuang lo. Cumi hnak in amai ruahdan um cia (a dik maw dik lo maw)
bawmtu ding catlang pahnihkhat te hawl na in a rak khawsa.

Hmansehla
cabu a tor le seng siartu Hitler hin lainatnak, midang hringnun
theihthiampinak, remdaihnak le thudik ngainatnak thinlung tivek neitu ih a
cansuahlonak san pakhat cu a ca siar dan mumal lo ruangah si in a lang. Ryback
lephei cun, “A cabu siar mi ropi zet hai hmansehla a ngah mi cu fanghra man
theory qoihhnok men fang a si,” tiah a rak ti.

Hitler
a fehsualnak san cu qan la nei hnget cia tuk ih ca a rak siar kha a si ih, -
cuhnak ih poi sawn miangmo cu a siar mi cabu qha pawl ihsin ‘qan lam nei cia ih
ka feh hi a dik lo a si hi’ timi thudik a rak hawlhmuh thei lo kha a si.
Ref:
Pe Myint, World of Books, Pe Myint Sarpay, 1st Edition, December
2009. Page 311-324 ‘The Books Hitler Read’
No comments:
Post a Comment