Tuluk Calai Romual 4 (San Kuo le Tsin San Calai)

Tuluk Calai Romual

Bung 4

San Kuo le Tsin San Calai

AD 220 kum ah Han Hrinkumpi ih ram cu hmun thum ah a qhen aw. AD 280 tiang rampi ah remdaihnak a um thei lo. Himi san hi San Kuo lole Ram Pathum san tiah an ko. Cui ram pathum pawl cu khawlipi ih Luoyang khawpi hmangtu Wei ram, khawlipi ih Chengdu khawpi hmangtu Shu Han ram, le khawlipi ih Nanjing khawpi hmangtu Wu ram pawl an si (Wu ram hi khawlipi ah Wuchang khal a hman can a um). Himi ram pathum thuhla hi hmailam ih kan rel lai ding mi San Kuo Chi Yen I sanphung cabu sungah ngan a si.

Cuihnu ah Tsin Hrinkumpi ram a ding ih nitlaklam Tsin Hrinkumpi (AD 265-316) le nisuahlam Tsin Hrinkumpi (AD 317-420) ti’n an qhen. Cumi Hrinkumpi khal a hnuk a cat lala ih Tuluk thlanglam le saklam Hrinkumpi (AD 420 – 589) a rung suak. Cui Hrinkumpi pawl san ih calai cu tu ih kan thlir ding mi a si.

Ram a qekdarh san ah calai qumsuknak hmuihmel a lang tiah Tuluk mithiam pawl in an ti. Hlan san rotling calai sung ihsi laksuah mi le khunkhan zet ih ceibawl mi, cu bang san lai ih nganca relbawldan pawl cu thawtnak le thufun qha mumal an nei lemlo tiah an faksel. Asinan San Kuo san ahhin bezaipu Ts’ao Chih, Tsin Hrinkumpi san ah Tao Yuan Ming, thlang le sak Hrinkumpi san ah Pao Chao tivek bezaipu turu zet pawl khal an rak um in, an lar zet ve.

Bezaipu Ts’ao Chih (AD 192-232) cu Han Hrinkumpi siatral zik zawng ih ralbawi hminthang zet pakhat fapa a si. A nauhak lai ihsin siangpahrang riantu si a tumtah nan, san siat lai ih piang a rak si man ah a hlawhsam. Bezai a phuah tik khal ah himi thu hi a phuah tel phah qheu. Cui san lai ih bezai an phuah mi hmuahhmuah lak ah Ts’ao Chih ih bezai pawl cu an cungcuangbik ti a si. Asinan khawruahnak lam ahcun a lut thuk ve hran lo.

Ts’ao Chih thawi sanzul bezaipu dang pakhat cu bezai kalhmang thuhla pawl bezai lala hmang ih ngantu Wang Tsan (AD 177-217) a si. Wang Tsang hi cui san lai ih an rak sunlawih mi, hngilhlonak rolung an rak phunsak mi bezaipu ropi pasarih lak ih hotu a si. Asinan anih khal hi san sia ih pian ve zar ah a tlan se na hlir in a khawsa a si hmang.

Bezaipu ropi pasarih lak ih tel ve Hsu Kan cu India ram laili ih suak Buddhist sakhaw puithiam, Mahayana Buddhist sakhua cun sakhaw tundinnaak lam ah Buddha sangtu ih an ruah mi puithiam Nagarjuna ih ngan mi cabu pakhat Tuluk qong ih lettu a si (H. A. Giles).

Tao Yuan Ming (AD 365 – 427) cu a no lai ah thla malte sung siangpahrang a rian lawk nan a hnaquan mi a duh lo (a tenh) ruangah a bang sal ih lo a thlo. Siangpahrang riantu a quan lai ah a tlun ih thuneitui’ hmai ih lu kun a qul tikah, “Ni khat ih buh hai nga lawng ngah mi hnaquan hrangah ka el ka khiak paih lo,” a ti ih hnaquan ihsin a suak. Lo thlo ih a um hnu ah bezai a phuah. Hringnun khawvel umtudan theifiang zet tu a si ruangah a bezai pawl an tlamtling zet. Tsin Hrinkumpi san ih bezaipu cuangmuarbik a si lawng si lo in, Tuluk ram pum huap calai sanphung khal ah mi cungcuang pakhat dinhmun a co ban.

Bezaipu Pao Chao (AD 410 hrawng – 466) cu siangpahrang riantu a si. Ram sung ral a buai lai ah raltho pawl kut tuar in a thi. Anih hi siangpahrang riantu a sin an uktu pawl ih diklonak a relse qheu.

Thuanthu

Wei ramkulh le Tsin ramkulh Hrinkumpi an din san ah calai mithiam pawl in an ngantambik mi cu thuanthu a si. Cui thuanthu pawl cu minung thawn a naivai lo mi khuavang, mikei, rulhreng, mura (mu tumbik ci khat) tivek thuhla le mi hminthang zet pawl thuhla an si. Cuvek thuanthu ngantu calai mithiam pawl lak ah Kan Pao (AD 285 -360) cu a lar zet. A ngan mi thuanthu pawl lak ah Tuluk calai khawvel ih an rel, an kawhhmuh tam zet mi pakhat cu a hnuai ih thuanthu hi a si.

Vei khat ah Chu siangpahrang pakhat in sodengpa pakhat a that. Cutikah sodengpai’ fapa cun Chu siangpahrang thahsalnak ding ah nam a ser. Cumi hmutu mikhual pakhat in a thuhla a sut tikah sodengpai’ fa cun, “Siangpahrang parah phuba ka la ding,” tiah a sim.

Cutikah mikhualpa cun, “Siangpahrang in na lu tan theitu cu tangka thawng khat laksawng ka pe ding ti ih thupek a suah kha na thei lo maw? Na lu i pe aw. Na nam khal i pe aw. Na hrangah phulei ka lo samsak ding,” a ti.

Cutikah sodengpai’ fapa cun, “Cuti a si ahcun a qhat cu,” ti’n a lu cu a tan hnu ah dinghte’n a ding ih a lu cu a kut hnih ih dom in mikhualpa cu qihzah zet in a pe. Cumi a hmuh tikah mikhualpa cun, “Na thin har hlah. Ka lo bum lo. Ka lo tiamkam vek in ka tuahsuak ding,” tiah thu a kam.

Sodengpai’ fapa cu cui qongkam a ngai qheh ah a hnuk a cat ih lei par ah a ril tlu (Feng Yuan -chung – kawhhmuh zo).

Sak le thlang Hrinkumpi san ah san a phunphun ih rak suak calai kutsuak phunphun hliakhlai le zoihnit ih fakselnak cabu pawl an suak. Cuihlei ah khawte lam awnmawi le biazai khal lehhnu lam thuanthucawn run qhangsotertu si ding in an rung suak. Laam le khirzuan thawi’ kop ih sak mi awnmawi bezai pawl ah lungsiatza duhdawtnak thuanthu pawl hmuh ding an um fawn.