Tuluk Calai Romual 5 (Po Chu-Yi ih Deusiah Nganca)

Tuluk Calai Romual

Bung 5

Po Chu-Yi ih Deusiah Nganca

Tu Fu ih calai kutsuak cun a lehhnu minung pawl a run hliahkhuh. Tu Fu thih hnu ih a ro run cotu cu Po Chu-Yi (AD 772 – 846) a si. Po Chu-Yi hi Myanmar sanphung sung khal ah a hmin a lang. AD 801 kuamkam hrawng ah Pyu siangpahrang in Nanchaung ihsin Tuluk khawlipi Ch’ang An ah rampalai bur khat a thlah. Cui rampalai pawl cun awnmawi thiam le laam thiam pawl an hruai (Myanma Swesone Kyan, Vol. 7 – kawhhmuh zo). Cui awnmawi thiam le laam thiam pawl ih cangvaihnak cu Po Chu-Yi in bezai ah a rak phuah (Mya Than Tint – kawhhmuh zo).

Po Chu-Yi hi Tuluk calai mithiam pawl in Li Po le Tu Fu tluk thotho in an upat ve. A no lai ihsin biazai ah a thaw zo. Kum 17 a ti ah cozah hnaquan hrilnak camibuai a ong ih siangpahrang kut hnuai ah hna a quan. Siangpahrang riantu pawl sidan kelte’n dinhmun kaiso, qumsuk, ram ihsi dawisuah hremnak, daantatnak ihsi ngaidam sal ih sunlawih peknak tivek hringnun khawvel lamzin sukso ih a vahtoih hnu in, siangpahrang aiawhtu le tlangsuak bawi pawl kut hnuai ah rampi a rian lala.

Hmansehla Po Chu-Yi ih lungput taktak cu uktu le bawi pawl ih diklonak pawl  hlonhloh le remhqhat duhnak lungput a si. Curuangah cuvek thawn a pehpar mi hringnun khawvel ih thuhla cingpen pawl cu bezai ah a phuah qheu. Cui deusiah bezai pawl cu Tuluk zatlang mipi in an duh zet. Po Chu-Yi ih zumh-nak cu, a sayapa Tu Fu vek thotho in, zatlangnun ih thil siava pawl kha calai thawi qhiatdarh ding timi a si.

Deusiah nganca timi cu a si lo mi rori kha si ngaingai vek, a si mi rori kha si lo lawlaw vek ih um mi thil linglet pawl ziau le sisiaunak nganca a si. Hivek ngantu pawl in a si lo mi rori kha si ngaingai vek ih vun ngan hramhram tivek khi an ti thei lo zawng tak, an taimak thei lo zawng tak a si qheu. Thudik rel lang puppo hi minung tam zet ih mizia in a ngaih lo ti an thei nan an poisa lemlo.

Po Cho-Yi khal hin hrial mi nei lemlo, relbawldan mawi zetzet in deusiah bezai a phuah qheu. Hringnun khawvel ih thil ralsan aw a deusiahnak pakhat cu, “Lao Tzu ih cabu sungah ‘Qong tam cu an fim lo, mifim an qong tam lo,’ ti’n a ngan ko nan Lao Tzu hin phuansuah mi qongkam thawng tampi a neih ruangah a rel mi thu hi ziangti zawng ih a sullam ruah ding a si pei?” tiah Po Chu-Yi in a rak ngan dah mi hi a si (H. A. Giles – kawhhmuh zo).

Deusiah nganca ngantu a sin an Po Chu-Yi hi lunglengza, riahsiatza thuhla relbawldan khal a thiam zet thotho. Po Chu-Yi ih san ah Kumpi le Yang Kuei Fei ih thuhla kha a lar zet. Cui thuhla cu Po Chu-Yi in a phuah tikah ram mipi pawl in an duh ngaingai. Curuangah Po Cho-Yi hi mipi ih duhdawt mi bezaipu ropi tiah mithiam pawl in an ret. Hlan deuh minung pawl cun khawruahnak le thu thlir-ruahdan tel mi nganca pawl an ngaina in an ngaisang sawn.

Tuluk Nunthuleng Hmaitlan

Sui le Tang Hrinkumpi san ah Chuan Chi timi nunthuleng vek deuh thuanthu a rak suak zo. Thuanthu rel thiam pawl in biazai vek deuh, thutluang rong kai tho si ih an simh mi thuanthu pawl an si. Mipi hmai ah thuanthu reltu in biazai vek deuh in an rak samh qheu a si hmang. Hivek in thuanthu sim ih khualtlawng vivo pawl hi leitlun calai khawvel dangdang khal ah hmuh ding an um. Tuluk Chuan Chi thuanthu pawl hi khawte lam biazai ihsin a ra qhangso ih, amahte’n zin dang zawh in a fehsuak sal mi a si.

Hivek nunthuleng thaunthu a ra suah caan hi zabi pasarih, zabi pariat tir hrawng in a thok tiah Tuluk calai mithiam pawl in an sim. Zabi pakua ah qha sinsin, tlamtling sinsin ding in an thuam qha bet. Himi san ahhin bezaipu ropi Po Chu-Yi khal a tel ve. Po Chu-Yi ih Yan Kuei Fei thuanthu bezai a ngan mi cu Tuluk calai mithiam pawl in vei hnihkhat ah thuanthucawn cazin ah an ret, vei hnihkhat ah nunthuleng cazin ah an ret. Ziangkhal si sehla himi san ih an thuanthu relbawldan hi nunthuleng le thuanthucawn ih bulhram an si ti cu kan rel thei mi a si.

Chuan Chi hi nunthuleng phunkhat hrimhrim ih rettu khal an um. Asinan Po Chu-Yi hnu ah nunthuleng cuangmuar tlamtling a rung suak nawn lo. A um cia mi nunthuleng tawi pawl khawlkhawmtu lawng an um. Tang Hrinkumpi san zatlangnun hliakhlai duhtu cun cui nunthuleng tawi pawl a hliakhlai a qul tiah calai zingzoitu pawl in an sim. Tang Hrinkumpi a siat hnu Sung Hrinkumpi a thlen caan, san le siangpahrang thlengawk rero lai khal ah biazai le thuanthucawn cu nunthuleng tawi tluk in an qhangso ve lo.

Thingbel Casutnak An Tuah

Thingbel casutnak timi cu tulai san ih tacik khennak vek ih tuah mi a si. Cafang phunphun kha thingbel parah an kher. Cumi cu Tuluk cati (cati dum) ah hnim in cahnah parah an nam. Cumi cu thingbel casutnak a si. Tuluk siangpahrang pawl in thupek an suah mi ah siseh, biazai tivek calai kutsuak siseh, thingbel casutnak in an su qheu ih, anmai bulpak tacik an su tel qheu.

Tang Hrinkumpi san hman ahkhan ca ngannak, zuklem tuahnak le tacik tivek ah thingbel casutnak hi an rak hmang zo ding tiah an um. Tun-huang puk sungih an hmuhsuah mi sutsuah nganca pawl lak ih Diamond Sutra timi cabu parah an sutsuah ni an ngan. Cumi nithla cu tuisan nithlasiarnak thawn an qhimton tikah AD 868 kum, May 11 a si ti an hmu. Cu bang lai hrawngah tlawnginn zirlaibu pawl hman thingbel casutnak in an rak su zo ti fiangtertu nganca khal an um (Will Durant – kawhhmuh zo).

Asinan cabu kop tampi an sutsuah, an zemdarh san cu zabi 10 laili hrawng ah a si. Cui san ah Tang Hrinkumpi san a cem ih ralbawi pi pwal in Hrinkumpi phunphun an dinh ruangah Hrinkumpi Panga San a rung suak. Himi san ah siangpahrang tohkham ih kaiso tam zet an um. Hivek ih san a thlengawk caan ah khawnbawl pi Feng Tao (AD 881 – 954) timi a rak um. Cui khawnbawl pi cu Hrinkumpi Panga sung ih pali, cumi Hrinkumpi pali sung ih siangpahrang pahra hnenah a zawnzawn in khawnbawl a rak quan. Feng Tao in Tuluk rotling nganca pawl cu thingbel casutnak ih susuak ding in siangpahrang hnenah sumpai bomnak a dil. Siangpahrang bomnak thawn bu kop 130 a um mi Tuluk rotling cabu le simfiangnak cabu pawl cu an susuak thluh (H. A. Giles – kawhhmuh zo). Cui cabu an sut sung cu kum 20 sung a rei ih, AD 953 lawng ah an qheh ti a si.

Hivek in rotling cabu pawl thingbel casutnak thawi’ an sutsuah ruangah mithiam tampi an rung suak ih, Tuluk calai cu a darhzai vivo. Sung Hrinkumpi san a thlen ahcun ca a thiam mi mithiam tampi an um thlang (C. P. Fitzgerald – kawhhmuh zo).